တီထြင္မႈေမွာ္ဝိဇၨာႀကီး ေသာမက္စ္အယ္ဗာအက္စ္းဒီဆင္ - ဆရာခ်စ္စံဝင္း

တီထြင္မႈေမွာ္ဝိဇၨာႀကီး ေသာမက္စ္အယ္ဗာအက္စ္းဒီဆင္ - ဆရာခ်စ္စံဝင္း (စာအုပ္ဖတ္ရန္အတြက္ ဒီစာေၾကာင္းေလးႏိွပ္ပါ)

“ဇာတိႏြယ္” - စိုးမင္း

                      

 

“ဇာတိႏြယ္”

November 29, 2013 at 1:07am

           သမီးေလး သူငယ္တန္းတက္ကတည္းက သူ႔အေဖဟာ လြယ္အိပ္တစ္လုံးနဲ႔ ရြာစဥ္လည္ေနရတဲ႔အတြက္ ဧည့္သြားဧည့္လာ၊ ဘာလိုခ်င္လဲ၊ ဘယ္သြားခ်င္လဲေလာက္သာ အႏိုင္နိုင္ အလိုလိုက္ေနရတာမို႔ သမီးကို သူ႔အသက္သူ႔အရြယ္အေလ်ာက္ သိသင္႔သိထိုက္တဲ႔ ျမန္မာမႈ ျမန္မာ႔ဓေလ႔ေတြနဲ႔ ယဥ္ပါးေအာင္ သြန္သင္ရတာ ေတာ္ေတာ္ေတာ႔ ခက္ခဲပါတယ္။ သူက်င္လည္ရာပတ္၀န္းက်င္မွာ အဲဒီျမန္မာစရိုက္ကေလးေတြက တေျဖးေျဖး ေပ်ာက္ကုန္တာကိုး။ ၿမဳိင္ၿမဳိင္ဆိုင္ဆိုင္ တန္ေဆာင္တိုင္ ပြဲေစ်းတန္းႀကီးေခၚသြားတာေတာင္မွ သူစားတတ္တဲ႔ မုန္႔ပဲသြားရည္စာ တစ္ခုတေလ ရွာမရဘူး။ ကစားစရာ တစုံတရာ လိုခ်င္စရာ မရွိဘူး။ သူ႔ကို မုန္႔ေကၽြးခ်င္ရင္ Chewy Junior တို႔၊ B & B Bakery တို႔လိုဆိုင္မ်ဳိး၊ ဒါမွမဟုတ္ အနည္းဆုံးေတာ႔ ပီဇာ၊ ဆူရွီ၊ ဒင္းဆမ္း၊ ဘာဂါရတဲ႔ဆိုင္မွပဲ ျဖစ္လိမ္႔မယ္။ ျမန္မာအေဖအေမကေမြးၿပီး ျမန္မာျပည္မွာႀကီးျပင္းလာတဲ႔ သမီးေလးဟာ ဘယ္လိုျဖစ္လို႔ နိုင္ငံျခားသူတစ္ေယာက္လို ျမန္မာအစားအေသာက္ေတြနဲ႔ စိမ္းေနမွန္းမသိပါဘူး။

 

              မုန္႔ဟင္းခါး၊ ေခါက္ဆြဲမစားတတ္ပဲ ယမ္ယမ္ေခါက္ဆြဲျပဳတ္ ၾကာဆံျပဳတ္ေလာက္ပဲ စားစရာထင္တယ္။ အေၾကာ္စုံ ပူပူေႏြးေႏြး အခ်ဥ္ရည္ေမႊးေမႊးနဲ႔ တို႔မစားတတ္ပဲ တန္ပူရာကို တိုမားတိုးကက္ခ်ပ္နဲ႔ စားခ်င္တယ္။ မုန္႔ေလေပြ နဲ႔ ေကာက္ညွင္းက်ည္ေတာက္အစား ေရညွိထမင္းလိပ္တို႔ ဗူးနဲ႔လာတဲ႔ အာလူးေၾကာ္ အလိန္အလိန္ေတြပဲ စားတတ္တယ္။ ေစ်းထဲက၀ယ္တဲ႔ မုန္႔ပဲသြားရည္စာ ဘယ္ဟာကိုမွ မစားတတ္ပဲ ေရွာ႔ပင္ေမာႀကီးေတြေပၚက ဆိုင္ေတြ ကႏၷားေတြကပဲ ေကာင္းတယ္လို႔ထင္ေတာ႔တယ္။ တစ္ခုခုေတာ႔ မွားေနၿပီ။ ကေလးကမွားတာ မဟုတ္ဘူး။ ကေလးကို ျမန္မာ႔ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ ရင္းႏွီးခြင္႔မေပးတဲ႔ ကိုယ္က မွားေနတာ။ အလိုလိုက္ခ်င္ေဇာနဲ႔ ႏွေျမာတြန္႔တိုျခင္းကင္းစြာ ေကာင္းမယ္ထင္ရာ၊ နံမည္ႀကီး ေခတ္စားရာ၊ ေၾကးရည္တတ္တို႔ ပလႊားရာ ေနရာထုိင္ခင္း အစားအေသာက္တို႔ကို ရင္းႏွီးကၽြမ္္း၀င္ေစတဲ႔အခါ အခုေနာက္ဆုံး သတိထားမိလိုက္တာက အဲသည္ဟာေတြ အကုန္လုံး ျမန္မာအေငြ႔အသက္ တစက္ကေလးမွ မပါပါလား လို႔ သိလိုက္ရတယ္။ ေနာက္ဆုံးေတာ႔ ကိုယ္႔ကေလးဟာ ျမန္မာစာ မစားတတ္တဲ႔ဘ၀ကိုေရာက္တယ္။ ဒီအခ်ိန္ေရာက္မွေတာ႔ စားၾကည့္ပါ သမီးရယ္။ ဘယ္လိုေကာင္းတာ။ ဘယ္သို႔ဘယ္ခ်မ္းသာ။ စိတ္ပါေအာင္ေျပာေသာ္လည္းပဲ သူစားေနက် မဟုတ္လို႔ လက္ဖ်ားနဲ႔ေတာင္ မတို႔ေတာ႔ဘူး။ ကေလးဆိုေတာ႔ မုန္႔ကိုပဲ မက္ေသးတာေပါ႔။ အရြယ္ေရာက္လာလို႔ ျမန္မာ႔ယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ႔စရိုက္ေတြနဲ႔ပါ ေ၀းကြာစိမ္းကားသြားမယ္ဆိုရင္ ခက္ရခ်ည္ရဲ႕ေနာ္။

 

                ဒီလိုေတာ႔ ျဖစ္ေသးပါဘူးေလ။ အခု သူ႔အေဖ ရန္ကုန္ေရာက္ၿပီး သူ႔အနားမွာေနရတုန္း အားရင္အားသလို ျမန္မာမႈ က်ဴရွင္ ေပးတဲ႔အေနနဲ႔ ေဖေဖပုံေျပာမယ္ အလုပ္လုပ္ေနရတယ္။ အေတာ္ပါပဲ။ ရန္ကုန္ကားလမ္းေတြကလည္း ပိတ္ပါဘိသနဲ႔။ ညေနဘက္ သူ႔က်ဴရွင္ ႀကိဳရင္ပို႔ရင္ အနည္းဆုံး အသြားတစ္နာရီ အျပန္တစ္နာရီစာေလာက္ လက္ခ်ာရိုက္လို႔ရတယ္။ စပ္မိစပ္ရာကေလးေတြကတဆင္႔ “သမီးေရ။ အေဖတို႔ငယ္ငယ္တုန္းကေတာ႔ျဖင္႔ ဘယ္လိုကြဲ႔။” “ဟိုးေရွးေရွးတုန္းကေတာ႔ သည္လို မဟုတ္ဘူးကြဲ႔။”  နဲ႔ ကိုယ္ေျပာခ်င္တာေလးေတြကို သူစိတ္၀င္စားေအာင္ သိုင္း၀ိုင္းရွင္းျပတယ္။ တခါတခါေတာ႔လည္း သူ႔ေျပာခ်င္တာေလးေတြ ေဖ႔စ္ဘုတ္ေပၚ မွတ္စုေရးတင္ၿပီး သမီးအေၾကာင္း ေရးထားတယ္ ဖတ္ၾကည့္ လို႔ ျပရတယ္။ ဒါမွ သူ႔အတင္း ဘာေတြတုပ္ထားပလဲ မသိဘူးဆိုၿပီး ဖတ္ခ်င္လာမွာေလ။

 

           ကာတြန္းကေလးေတြ ပုံျပင္ကေလးေတြကဆင္႔ အျပင္စာကေလးေတြဖတ္ဖို႔ တာစူလာတဲ႔သမီးေလးကို ကိုယ္ငယ္ငယ္တုန္းကလိုပဲ ျမန္မာအေငြ႔အသက္ကေလးေတြနဲ႔ ျပန္လည္ေႏြးေထြးလာေစဖို႔ တစ္နည္းတစ္ဖုံ ထပ္ႀကိဳးစားၾကည့္မိပါတယ္။ အဲဒါကေတာ႔ ဆရာႀကီး မင္းသု၀ဏ္တို႔ ဆရာမႀကီး ေဒၚႏုယဥ္တို႔ရဲ႕ ကေလးစာေပကေလးေတြ ရွာေဖြ မိတ္ဆက္ေပးရတာပါပဲ။ တကယ္ေတာ႔ အဲဒါေတြက သူ႔အရြယ္နဲ႔ဆိုရင္ ေတာ္ေတာ္ ေနာက္က်ေနၿပီ။ ဆြမ္းအုပ္နီနီ အေမရြက္တဲ႔ အရြယ္မွ မဟုတ္ေတာ႔တာ။ ဒါေပမယ္႔ ခရာဆူးျခဳံဟိုအထဲက ေမွ်ာ႔နက္မည္းႀကီးဆိုတာကို သူမျမင္ဖူးဘူး။ အုန္းလက္ႏြားေလးဆိုတာလည္း  ဘယ္လိုဟာလည္း သူမသိဘူး။ သူ႔ပတ္၀န္းက်င္မွာ ခရာဆူး ဆူးေလဆူးေတြမွမရွိတာ။ ယိုယီးေလး ေမာင္ပန္းေမႊး လို႔ ေျပာလိုက္ရင္ ယိုယီးေလးဆိုတာ ဘာေျပာမွန္း သူမသိဘူး။ သူႀကီးျပင္းခဲ႔တဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္မွာ အဲဒါေတြ မရွိေတာ႔ဘူး။ ဒီေတာ႔ သူမေရာက္ဖူးတဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္က သူမျမင္ဖူးတဲ႔အရာေတြကို သူ႔အေဖက အရုပ္ေရးျပသလို ဖြဲ႔ကာႏြဲ႔ကာ ရွင္းျပရတယ္။

 

             မုန္႔ဆီေၾကာ္ကေလး ျမင္ရင္ေတာင္ “အဲဒီမုန္႔က သမီးမစားေပမယ္႔ ျမန္မာမုန္႔ထဲမွာ ေကာင္းလြန္းလို႔ နတ္ေတြေတာင္ တန္းတန္းစြဲတဲ႔မုန္႔။ ၀ါ၀င္၀ါထြက္ အဲဒီမုန္႔မပါရင္ နတ္ေတြက စိတ္ဆိုးၾကလို႔ အျဖဴတမ်ဳိး အနီတမ်ဳိးလုပ္ၿပီး မပ်က္မကြက္ ကန္ေတာ႔ရတယ္။ မမႏွဲလို႔ေခၚတဲ႔ ကေလးနတ္ကေလးဆို မုန္႔ဆီေၾကာ္ သိပ္ႀကိဳက္တာ။ ျမန္မာနတ္ထဲမွာ ကေလးနတ္ေတြလည္း ရွိတယ္။ နတ္သူငယ္လို႔ေခၚတယ္။ နဲဗားလန္းက ပီတာပင္တို႔လိုေပါ႔။ မမႏွဲရဲ႕ နံမယ္က ရွင္ႏွဲမိလို႔ေခၚတယ္။ သမီးဖြားဖြားအိမ္မွာ ဆြဲထားတဲ႔နတ္အုန္းသီးႀကီးက သူ႔ဦးရီးေတာ္တာေပါ႔။ အဲဒီအုန္းသီးႀကီးကို ညဘက္က် ဘာျဖစ္လို႔ လိုက္ကာအနီႀကီး ဆြဲဆြဲပိတ္သလဲ သိလား။ ….” အဲသလိုမ်ဳိး ေတာင္စဥ္ေရမရ စကားစရွာၿပီး က်ပန္းစကားေျပာပြဲလုပ္ရတယ္။ ဒါေတြက အရင္တုန္းက ျမန္မာေတြ အယူသည္းၾကတာလို႔ ရွင္းျပေပမယ္႔လည္း သည္အေၾကာင္းေတြ မသိရင္ ျမန္မာမႈနယ္ပယ္မွာ နားလည္နိုင္ဖို႔ခက္တာေတြမို႔ စကားစပ္တုန္း ၾကားဖူးနား၀ေတာ႔ ရွိေစရတယ္။ ႏို႔မို႔ဆို သမီးလည္း ဂ်ပန္ကကေလးေတြလို ေဟာလိုး၀င္းနဲ႔ ဗယ္လင္တိုင္းပဲ သိၿပီး ကိုယ္႔ရိုးရာကိုယ္ ဘာမွန္းမသိမွာစိုးလို႔။

 

              သရဲခ်င္းအတူတူေတာင္မွ ပါးေစာင္မွာ ေသြးစက္လက္နဲ႔ အစြယ္ထြက္ေနတဲ႔ အဂၤလိပ္ေသြးစုတ္ေကာင္၊ လက္ညွဳိးကေလး ေရွ႕တန္းလန္းထိုးၿပီး ခုန္ဆြခုန္ဆြသြားတဲ႔ တရုတ္သရဲ၊ ဆံပင္ဖားလ်ားနဲ႔ ေခါင္မိုးထုတ္တန္းက ေဇာက္ထိုးဆင္းလာတဲ႔ ယိုးဒယားသရဲတို႔ဟာ ကိုယ္႔ျမန္မာပုံျပင္ေတြထဲက သရဲသဘက္ေတြနဲ႔ မတူေၾကာင္း ျပခ်င္လို႔ ကိုကိုေလးရဲ႕ ေမွာ္ဆရာ႔မွတ္တမ္းေတြ ရွာၿပီး ေပးဖတ္ရတယ္။ ေၾကာက္ရတဲ႔အရသာခ်င္းတူရင္ေတာင္ ကိုယ္႔သရဲကိုယ္ေၾကာက္ရတာက ေစးေစးပိုင္ပိုင္ရွိတယ္လို႔ သိေစခ်င္လို႔။ အဆုံးသတ္မွာေတာ႔ တကယ္ရွိရွိ မရွိရွိ၊ တေစၦတို႔ သရဲတို႔ဆိုတာ ေၾကာက္စရာ မဟုတ္ဘူး။ ေမတၱာပို႔စရာသာျဖစ္တယ္လို႔ ရွင္းျပရတယ္။ သရဲေၾကာက္တယ္ဆိုတာ ခံစားမႈရသတစ္မ်ဳိး လို႔ သမီး လက္ခံနိုင္ဖို႔ ခက္ပါတယ္။ စာေပရဲ႕ ရသကိုးပါးအေၾကာင္းမွ မသင္ရေသးတာကိုး။ လွ်ာကအရသာေတာင္မွပဲ သူက အခ်ဥ္၊ အခါး နဲ႔ အစပ္ကို အရသာရယ္လို႔ လက္မခံႏိုင္ေသးဘူး ျဖစ္ေနတယ္ မဟုတ္လား။

 

          ကိုယ္႔သမီးတိုးရစ္စ္မႀကီးကို sight seeing ၾကည့္စရာ ပုဂံ နဲ႔ ပဲခူးကိုေတာ႔ ေရာက္ေအာင္ ေခၚသြားၿပီး ျမန္မာရာဇ၀င္အူေပါက္ကို ပတ္ခ်ာေႏွာက္ေနေအာင္ ဟိုေရာက္သည္ေရာက္ ဇာတ္စုံခင္းျပခဲ႔ၿပီး ဖတ္စရာမွတ္စရာ အတိုအစေလးေတြ ရွာေပးခဲ႔တာလည္း ျမန္မာ႔သမိုင္းထဲကို အလည္ေခၚတာေပါ႔ေလ။ ေရႊတိဂုံဘုရားတက္ရင္ေတာင္ သူ႔ကို ဧည့္သည္ရွင္းသလို ရွင္းရွင္းျပေနရတာ ျပန္ေတြးၾကည့္မွ ကိုယ္ေမြးထားတဲ႔သမီးဟာ ဘယ္ေလာက္ျမန္မာမႈနဲ႔ အလွမ္းကြာသလဲ သတိထားမိတယ္။ လူဆိုတာ ကိုယ္နဲ႔ပတ္သက္ေတာ႔မွ နီးစပ္တယ္ထင္ၾကတာမို႔ သူကန္ေတာ႔တဲ႔တန္ေဆာင္းကေလးေတြ ေနရာကေလးေတြဆို အေဖငယ္ငယ္က ဘုရားေရာက္တိုင္း ဒီေနရာေလးေတြမွာ ပုတီးစိတ္ဖူးတယ္။ ဘတ္စကားေလးနဲ႔လာေတာ႔ ဘယ္ကေနစီးရင္ ဘယ္ေနရာေရာက္တာ။ အရင္တုန္းက ဒီေနရာမွာ ၾကာပြတ္ကိုင္ထားတဲ႔ ကုလားရုပ္ႀကီးေတြ ရွိတယ္။ “ေရႊတိဂုံ ေရႊတိဂုံဘုရားကိုလ က်ားတက္တာ ငါးရက္ၾကာ” ဆိုတဲ႔ ဦးေပါစံႀကီး စည္းတစ္ျခမ္းတင္တဲ႔ သီခ်င္းေလးဆိုျပ။ အရင္တုန္းက ရန္ကုန္မွာ က်ားေတြဆင္ေတြ ရွိတယ္ေလ။ က်ားေတာရတို႔၊ က်ားကြက္သစ္တို႔ဆိုတဲ႔ ရပ္ကြက္ေတြ အေၾကာင္းေျပာျပ။ အသက္ႀကီးလာလို႔ ငယ္ငယ္ကအေၾကာင္းေတြ ေခ်းေျခာက္ေရႏွဴး ေျပာတတ္တဲ႔အက်င္႔ရလာတာလို႔ ထင္ေပမယ္႔လည္း ကိုယ္႔အေဖ ကိုယ္႔အဖြားေတြ အဲသလိုမ်ဳိး ေျပာျပခဲ႔လို႔ ကိုယ္လည္း မသိမမွီလိုက္တဲ႔ ကိုယ္႔ေရကိုယ္႔ေျမအေၾကာင္းေတြကို ၾကားဖူးနား၀ျဖစ္လာတာ။ သမီးကိုလည္း ေျပာအပ္တယ္ လို႔ ထင္မိတယ္။  

 

               ဒီဟာေတြကို ဘာျဖစ္လို႔ သမီးေလး သိေစခ်င္ရသလဲဆိုေတာ႔ လူေတြမွာ ကိုယ္႔အရပ္ကိုယ္႔ဇာတိအေပၚမွာ ခင္မင္တြယ္တာတဲ႔စိတ္ ဇာတိႏြယ္ဆိုတာ ရွိတယ္။ အဲဒီစိတ္က ကိုယ္ဟာ ဘာလဲ။ ဘယ္အမ်ဳိးအႏြယ္က လာသလဲဆိုတဲ႔ သိမွတ္ခံစားမႈတစ္ခု (Identity) ကိုေပးသလို၊ အဲသည္အရပ္ေဒသအေပၚမွာ ခင္မင္တြယ္တာမႈ (Attachment) ဆိုတာကိုလည္း ေပးတယ္။ အဲသည္အရပ္ အဲသည္ေဒသမွာ ကိုယ္႔အိမ္ကိုယ္႔ယာလို ခံစားရတဲ႔ စိတ္လုံျခဳံမႈ (Sense of Security) ကိုလည္း ေပးတယ္။ ဘူတန္မွာေနတုန္းက ကိုယ္ေနတဲ႔တစ္ရပ္တစ္ရြာလုံးမွာ ျမန္မာလိုေျပာဖို႔ တစ္ေယာက္တစ္ေလေတာင္ ရွာမရတဲ႔အခါ နားထဲမွာ ျမန္္မာသီခ်င္းသံကေလးေတြ ေန႔ေရာညပါ ၾကားေယာင္ဆိုညည္းေနမိလို႔ အာရုံထင္မွားတဲ႔ေရာဂါလကၡဏာ(Hallucination)မ်ား ေပၚေနၿပီလားလို႔ ေအာင္႔ေမ႔မိတယ္။ ျမန္မာတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ျမန္မာလိုေျပာၿပီး ျမန္မာစာစားရတာ ဘာနဲ႔မွမတူေအာင္ အရသာရွိမွန္း နိုင္ငံျခားေရာက္ေနတဲ႔ ျမန္္မာတိုင္း သိၾကတယ္။ ကိုယ္႔သမီးက်မွ အဲသလို မခံစားတတ္ေတာ႔ပဲ ျမန္မာျပည္ကို ေမ႔သြားမွာ စိုးတာေပါ႔။

 

              ႏိုင္ငံတကာနဲ႔ ယွဥ္လာတဲ႔အခါမွာ သူမ်ားဆီက သင္စရာ၊ တတ္စရာ၊ အတုခိုးရာေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ အဲဒါေတြေနာက္ ေကာက္ေကာက္ပါေအာင္ လိုက္သြားမိတဲ႔အခါ ကိုယ္႔ဆီကနဂိုအခံရွိတဲ႔ မူရင္းယဥ္ေက်းမႈကေလးေတြက ၾကာေလမွိန္ေလ ေပ်ာက္ကြယ္သြားတတ္တယ္။ ဒါေၾကာင္႔ သူမ်ားဟာေတြ မႏွီးေႏွာခင္ ကိုယ္႔ယဥ္ေက်းမႈ အေျခခံကေလးေတြကို ေျခေျချမစ္ျမစ္ ႏွစ္ႏွစ္ကာကာ ရင္းႏွီးေစခ်င္တယ္ေလ။ ကိုယ္႔ကိုယ္ကိုယ္ ျမန္မာလို႔မွ မခံစားတတ္ဘူးဆိုရင္ ျမန္မာျပည္ႀကီးကို ဘယ္လိုခ်စ္မလဲ။ တိုင္းျပည္အစုတ္အျပတ္ႀကီးလို႔ပဲ ျမင္မွာေပါ႔။ ရုပ္၀တၳဳခ်င္း ယွဥ္ရင္ ဘယ္ႏိုင္ငံနဲ႔ယွဥ္ယွဥ္ ယွဥ္လို႔မွ မရေတာ႔ပဲကိုး။ ဒါျဖင္႔ စိတ္ေနစိတ္ထားခ်င္း ယွဥ္မလား။ ေသေသာ္မွတည့္ ေၾသာ္ေကာင္း၏ ပါဗ်ာ။ ဘယ္အရာနဲ႔မွ မယွဥ္ပါနဲ႔။ “တို႔ဘိုးဘြားအေမြစစ္မို႔ ခ်စ္ျမတ္နိုးေပ။” ဆိုတဲ႔ စိတ္ကေလးတစ္ခုနဲ႔သာ မ်က္လုံးစုံမွိတ္ၿပီး ခ်စ္လိုက္ပါ။ အဲသလိုခ်စ္ျမတ္နိုးလာေစဖို႔ ကိုယ္႔ျမန္မာစာ ျမန္မာမႈနဲ႔ မစိမ္းေအာင္ ယဥ္ပါးေအာင္ ေႏြးေထြးေအာင္ မိတ္ဆက္ေပးတာေပါ႔။ အဆုံးသတ္တစ္ေန႔မွာ ဘာကိုမွ မမွတ္မိဘူးဆိုရင္ေတာင္ “ငါ႔အေဖ သိပ္ခ်စ္တဲ႔ သူ႔တိုင္းျပည္ေပါ႔။” လို႔ မွတ္မိေနရင္ ေတာ္ပါၿပီ။

 

          မ်ဳိးႏြယ္ဇာတိဆိုတာ ခ်စ္ရုံကေလး တြယ္တာရုံကေလးနဲ႔လည္း မၿပီးေသးပါဘူး။ ေနာက္တဆင္႔တက္ရင္ ထိန္းသိမ္းေစာင္႔ေရွာက္တယ္ဆိုတာ ပါေသးတယ္။ အဲသလို ထိန္းသိမ္းေစာင္႔ေရွာက္ရာမွာ ဟိႏၵဴေတြလို အမ်ဳိးဇာတ္ကို မပ်က္ေအာင္ ေစာင္႔ထိန္းတာသက္သက္၊ သက်သာကီ၀င္ေတြလို သူမ်ားေသြးအေနွာမခံပဲ ကိုယ္႔ေသြးသားခ်င္း လွည့္ပတ္ လက္ဆက္ရုံသက္သက္ကေတာ႔ အႏွစ္သာရ မပါပါဘူး။ တကယ္တမ္းဆက္ခံသင္႔တဲ႔အထဲမွာ မ်ဳိးရိုးဂုဏ္ဆိုတာပါေသးတယ္။ တီဗီထဲမွာ ၾကားၾကားေနရတဲ႔ အမ်ဳိးဂုဏ္ဇာတိဂုဏ္ ျမင္႔မားေရးဆိုတာႀကီး နားၾကားျပင္းကပ္တာနဲ႔ ကိုယ္႔ေဆြဂုဏ္မ်ဳိးဂုဏ္ကို မထိန္းသိမ္းတတ္ပဲ ေနမွာစိုးတယ္။ “အလိုေလး။ ဘ၀င္ေတြလႊတ္ျမင္႔ေနၿပီ။ ဒင္းတို႕က ဘယ္အမ်ဳိးဘယ္အႏြယ္က ဆင္းသက္လာလို႔ပါလိမ္႔။” လို႔ မဲ႔ခ်င္ရြဲ႔ခ်င္ကုန္ၾကေရာ႔မယ္။ အေလာင္းမင္းတရားႀကီး ဦးေအာင္ေဇယ်ဆီက အစဥ္မပ်က္ ထီးရိုးနန္းဆက္ကလာလည္း ကိုယ္ကေတာ႔ ဂုဏ္ရွိတယ္ မထင္ေပါင္။ ေရႊမ်ဳိး စိန္မ်ဳိး၊ ေနမ်ဳိး လမ်ဳိး၊ ဟိုးဟိုးေက်ာ္ ထိပ္ထိပ္ႀကဲ လွ်မ္းလွ်မ္းေတာက္ ဂုဏ္သိမ္သတင္းနဲ႔ေနတာမို႔လည္း ဦးခိုက္ရိုက်ဳိး လက္စုံမိုးမေနနိုင္ေပါင္။

 

            ဘာမွမဟုတ္တဲ႔ ကိုယ္႔မ်ဳိးရိုးစဥ္ဆက္ကိုေတာ႔ ဘယ္သူေတြ မေလးစားေလးစား ကိုယ္႔ဘာသာ တေလးတစားေနႏိုင္ေအာင္ ႀကိဳးစားတယ္။ ကိုယ္႔မ်ဳိးရိုးက ျမန္္မာ၊ ဒါေၾကာင္႔ ျမန္မာမႈ ျမန္မာ႔ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဓေလ႔ထုံးစံေတြကို အေလးထားတယ္။ အမ်ဳိးဂုဏ္နဲ႔ပတ္သက္လာရင္ ကိုယ္တို႔ဆရာႀကီးမင္းသု၀ဏ္လည္း သူ႔အမ်ဳိးသူ ဂုဏ္ယူပါသတဲ႔။ သူ႔နွမ ေဒၚႏုယဥ္ကေမြးတဲ႔ သူ႔တူကေလးကို ဘယ္လိုေျပာသလဲဆိုေတာ႔ “ငါတို႔ေဆြေတြမ်ဳိးေတြထဲမွာ ဆင္းရဲခ်င္ ဆင္းရဲမယ္။ ခ်မ္းသာခ်င္ ခ်မ္းသာမယ္။ လိမ္တာ ေကာက္တာ နံမည္ပ်က္တာေတာ႔ တစ္ေယာက္မွ မပါဘူး။” တဲ႔။ ေသေသခ်ာခ်ာေတြးၾကည့္ရင္ ၾကက္သီးေတာင္ထတယ္။ အဲသလိုမ်ဳိး ေျပာနိုင္ဖို႔ ေဆြစဥ္မ်ဳိးဆက္ ဘယ္ေလာက္ေတာင္ ေစာင္႔ထိန္းခဲ႔ရမလဲ။ သူမ်ားၾကားတာမၾကားတာ ယုံတာ မယုံတာကို အေလးမထားပါဘူူး။ အဲသည္စကားက ကိုယ္႔လိပ္ျပာကိုယ္ ရဲရဲႀကီးေျပာဖို႔ဆိုတာ လြယ္သလား။  ကိုယ္လည္းပဲ ကိုယ္႔သမီးေလးကို ျပန္ေျပာတဲ႔အခါ “ေဖတို႔ ေဆြေတြမ်ဳိးေတြထဲမွာ ဆင္းရဲခ်င္ဆင္းရဲမယ္။ ခ်မ္းသာခ်င္ ခ်မ္းသာမယ္။ လိမ္တာေကာက္တာ နံမည္ပ်က္တာေတာ႔ တစ္ေယာက္မွ မပါဘူး။” လို႔ အားရပါးရ ေျပာခ်င္လိုက္တာ။ စိန္ေရႊေငြ၊ အိမ္ျခံကားေတြထက္ အဲသလိုေျပာႏိုင္တဲ႔ ဂုဏ္၊ အဲသလိုေျပာရတဲ႔အရသာကို သမီးေလး ခံစားႏွစ္ၿခဳိက္နိုင္ၿပီဆိုရင္ေတာ႔ သူ႔အေဖေပးခ်င္တဲ႔ မ်ဳိးရုိးဂုဏ္ အေမြအႏွစ္ကို ရသြားတယ္ လို႔ ေျပာရမွာပဲ။ အရပ္ထဲမွာေတာ႔ သြားေျပာလို႔ ဘယ္ရမလဲ။ အရူးမ်ဳိးလို႔ အေျပာခံရမွာေပါ႔။ ရူးေနတဲ႔သူ႔အေဖက သူ႔သမီးေလးကိုလည္း ရူးေစခ်င္ေနတာ ျဖစ္ပါလိမ္႔မယ္။ ဒါမ်ဳိးဟာ အရူးခ်င္းခ်င္းပဲ နားလည္ႏိုင္တာ မဟုတ္လား။

 

credit to Saya Soe Min (ဆရာစိုးမင္းေဖ့ဘြတ္မွ ကူးယူေဖၚျပပါသည္)

ေ႐ႊဝါေရာင္ ဥပုသ္ေန႔ - မင္းလူ

 

ေ႐ႊဝါေရာင္ ဥပုသ္ေန႔

၁

ဆီေဈးက်ျခင္းသည္ ကၽြန္ေတာ့္အတြက္ သိပ္မေကာင္းလွေခ်။ ရွင္းပါမည္။ ကၽြန္ေတာ္၏ အိပ္ခန္းသည္ မီးဖိုေခ်ာင္ႏွင့္ ကပ္လ်က္ရွိ၍ မေနေသာ္လည္း မည္သို႔မည္ပံု ဆက္သြယ္ေနမွန္းမသိ။ မီးဖိုေခ်ာင္မွ တစ္စံုတစ္ခု ေၾကာ္ေလွာ္လိုက္သည္ႏွင့္ ေညွာ္နံ႔သည္ ကၽြန္ေတာ့္အခန္းထဲသို႔ တန္းခနဲ ေရာက္ရွိလာေလေတာ့သည္။

အရင္ကဆိုလွ်င္ ဆီေဈးႀကီးေသာေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္တို႔အိမ္တြင္ ေၾကာ္ေလွာ္ျခင္းကို သိပ္မျပဳႏိုင္။ ေမေမေျပာေလ့ရွိေသာ “လံုးခ်က္” ေခၚ ဆီနည္းနည္းျဖင့္ခ်က္သည့္ ဟင္းမ်ားျဖင့္သာ ၿပီးခဲ့ရသည္။ ယခုအခါတြင္မူ ေမေမသည္ “ဆီေဈးေတြက်ပဟဲ့” ဟုဆိုလွ်င္ နံနက္တိုင္း ဝမ္းေျမာက္ဝမ္းသာ ေၾကာ္၍သာ ေနေတာ့သည္။ ကၽြန္ေတာ့္မွာလည္း နံနက္တိုင္း ေညွာ္၍သာ ေနေတာ့သည္။

ယေန႔နံနက္တြင္လည္း ေညွာ္နံ႔သည္ ကၽြန္ေတာ့္ေကာင္မေလးက “ကိုကို ထေတာ့ေလ” ဟု လာေျပာေနသကဲ့သို႔ ကၽြန္ေတာ့္ကို လာႏႈိးေနေလသည္။ နာရီကိုၾကည့္လိုက္ရာ ခုနစ္နာရီပဲ ရွိပါေသးသည္။



၂

“ေမေမရယ္၊ အေစာႀကီးရွိေသးတယ္၊ ေညွာ္က ေၾကာ္ေနၿပီလား”

“ဒီေန႔ ေဈးမသြားဘူးေလ၊ မေန႔က ညေနကတည္းက ေတာသည္ေတြဆီက အမဲသားဝယ္ထားတယ္၊ မင္းပဲ အမဲသားကိုမွ်င္ၿပီး င႐ုတ္သီးနဲ႔ေၾကာ္တာ စားခ်င္တယ္ဆို”

ေမေမက ဒယ္အိုးထဲသို႔ အခ်ိဳမႈန္႔ကို ခ်ိန္ဆ၍ထည့္ရင္း ျပန္ေျပာသည္။ ကၽြန္ေတာ္ကလည္း အစကတည္းက ေမေမ့ကို အျပစ္ဆိုရန္ ရည္႐ြယ္၍ ေျပာခဲ့ျခင္း မဟုတ္ေသာေၾကာင့္ ဘာမွ်ျပန္မေျပာေတာ့ဘဲ မ်က္ႏွာသစ္ရန္ ထြက္လာခဲ့သည္။

မ်က္ႏွာသုတ္ၿပီး၍ အိမ္ေရွ႕ခန္းသို႔ ထြက္လိုက္ေသာအခါ စားပြဲေပၚတြင္ လက္ဖက္ရည္ပန္းကန္ကို အဆင္သင့္ျမင္လိုက္ရမွ ေက်နပ္တတ္ေၾကာင္းကို ေမေမသည္ မေျပာဘဲႏွင့္ သိ၍ေနေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ ေမေမသည္ “အေမ” ျဖစ္ေနျခင္း ျဖစ္ပါလိမ့္မည္။
“ဟဲ့.. နည္းနည္း ျမည္းၾကည့္စမ္း၊ ဘယ္လိုေနသလဲလို႔”
ေမေမက အသားေၾကာ္ နည္းနည္းထည့္ထားေသာ အၾကမ္းပန္းကန္လံုးကေလးကို ေရွ႔မွာလာခ်၏။ အဖတ္တစ္ဖတ္ကို ယူ၍ျမည္းေနတုန္း ေမေမက ကၽြန္ေတာ့္ကို စိုက္ၾကည့္ေနေလသည္။
“ဆံပင္က ရွည္လွၿပီကြယ္၊ သြားညွပ္လိုက္ပါလား”
အိပ္ရာမွ ႏိုးႏိုးခ်င္း ေခါင္းမၿဖီးမိေသာေၾကာင့္ ဖြာဆန္ႀကဲေနေသာ ဆံပင္မ်ားကိုၾကည့္၍ ေမေမက ေျပာလိုက္ျခင္းျဖစ္သည္။ အမွန္အားျဖင့္လည္း လူႀကီးေတြက ရွည္လွၿပီဟု ထင္ၿပီး လူငယ္ေတြက မရွည္ေသးပါဘူးဟု ထင္၍ ကၽြန္ေတာ့္ေကာင္မေလးက အေနေတာ္ပဲဟု ထင္မည့္ အေျခအေနမွာ ရွိမည္။
“ပိုက္ဆံမရွိေတာ့ဘူး ေမေမရဲ႕၊ မေန႔ညက သူငယ္ခ်င္းေတြကို ႐ုပ္ရွင္ျပလိုက္ရလို႔ ကုန္ၿပီ”
“ေမေမ ေပးပါ့မယ္”
အဝတ္အစားလဲ၊ ေမေမေပးေသာ ပိုက္ဆံႏွစ္က်ပ္ကိုယူ၍ ထြက္လာခဲ့သည္။



၃

ကၽြန္ေတာ္ ဆံပင္ညွပ္ရန္ ထြက္လာခဲ့ျခင္း မဟုတ္ပါ။ လက္ရွိ ကၽြန္ေတာ့္ဆံပင္၏ အေျခအေနေလာက္ျဖင့္ ကၽြန္ေတာ္ မညွပ္ခ်င္ေသး။ အမွန္အတိုင္း ဝန္ခံရလွ်င္ ဆံပင္ရွည္ရျခင္းကို ကၽြန္ေတာ္ႀကိဳက္သည္။ ဆံပင္ရွည္လွျခင္း၏ အရသာကို နားလည္ေအာင္္ေျပာရန္ ခက္လွသည္။ ေနာက္ဖက္က ဆံပင္သည္ အက်ႌေကာ္လာ တစ္ဝက္ေလာက္အထိ ဖံုးအုပ္၍မေနလွ်င္ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ပံုမက်ပန္းမက်ဟု ထင္သည္။ ေဘးကဆံပင္သည္ နား႐ြက္၏ အဖ်ားမ်ားကို တစြန္းတစ ဖံုးအုပ္၍မေနလွ်င္ ကိုယ့္ကိုယ္ကို မလံုၿခံဳဟု ထင္သည္။ ေက်ာကုန္းတစ္ဝက္ေလာက္အထိ ဖံုးအုပ္ေလာက္ေအာင္ ရွည္လ်ားေသာ ဆံပင္ကိုမူ ကၽြန္ေတာ္လည္း မႀကိဳက္။ ထို႔အတူ ကုပ္သားေျပာင္၍ နားကြင္းက်ယ္ေသာ ဆံပင္တိုနန္႔နန္႔ကိုလည္း မႀကိဳက္ေၾကာင္း ဝန္ခံပါ၏။

အမွန္အားျဖင့္ ယခု ထြက္လာခဲ့ျခင္းမွာ ကၽြန္ေတာ္၏ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာ ကိစၥအတြက္ ျဖစ္ေလသည္။ အခ်စ္ကိစၥ။ ကၽြန္ေတာ္၏ ေကာင္မေလးျဖစ္ေသာ မိစံက ကၽြန္ေတာ့္ကို ခ်ိန္းထားသည္။ ေဈးထဲမွာ။ ဤမွ်ေလာက္ လူ႐ႈပ္ေသာ ေဈးထဲမွာ ခ်ိန္းေသာေၾကာင့္ ခပ္ေၾကာင္ေၾကာင္အတြဲပဲဟု မထင္ၾကပါႏွင့္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာ ခ်ိန္းစရာေနရာ သည္တစ္ေနရာသာ ရွိေသာေၾကာင့္ပါ။



၄

ေက်ာင္းမွာတုန္းကဆိုလွ်င္ ေန႔တိုင္း ေတြ႕ႏိုင္သည္။ တကၠသိုလ္စာေမးပြဲေတြ စစ္ၿပီး၍ ေက်ာင္းပိတ္လိုက္ေသာအခါ ကၽြန္ေတာ္တို႔ႏွစ္ေယာက္ နီးလ်က္ႏွင့္ ေဝးၾကရေလသည္။

မိစံ၏ မိဘမ်ားက ကၽြန္ေတာ့္အေပၚ သိပ္ၾကည္ျဖဴပံုမရဟု ဆိုေလသည္။ ဘာေၾကာင့္မွန္းေတာ့ မသိ။ ကၽြန္ေတာ့္ကိုယ္ ကၽြန္ေတာ္ ျပန္စစ္ၾကည့္ေသာအခါ အျပစ္ တစ္စံုတစ္ရာမရွိဟု ထင္မိသည္။

မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ၊ ကၽြန္ေတာ္တို႔ႏွစ္ေယာက္သည္ ခ်ိန္းေတြ႕ရန္ အခြင့္အလမ္း မသာၾက။ သူ႕ကို အလြန္အမင္း လြမ္းဆြတ္လာေသာအခါ သူ မနက္ေဈးအလာကို သြားေစာင့္ရသည္။ ထိုအခါ ေတြ႕ၾကေလသတည္းဟု ထင္လွ်င္ မွားေပလိမ့္မည္။

သူေဈးလာလွ်င္ သူ႕အစ္မတစ္ေယာက္ကေတာ့ ပါၿမဲျဖစ္သည္။ ကၽြန္ေတာ္က ဆိုက္ကားဂိတ္အနီးရွိ အေႏွးယာဥ္လုပ္သားမ်ား၏ ေကာင္းမႈျဖစ္ေသာ တဲကေလးထဲမွာ ထိုင္ေစာင့္သည္။ သူတို႔ ညီအစ္မႏွစ္ေယာက္ တဲေရွ႕က ျဖတ္သြားေသာအခါ သူ႕အစ္မ မျမင္ေအာင္ ၿပံဳးျပသည္။ ကၽြန္ေတာ္ကလည္း အတန္ငယ္ ျပန္ၿပံဳးျပပါသည္။

သူတို႔ ေဈးဝယ္ၿပီး၍ ျပန္ထြက္လာေသာအခါတြင္လည္း အျပန္အလွန္ ၿပံဳးတံု႔လွယ္ၾကၿပီးလွ်င္ တစ္ေန႔တာအတြက္ ဇာတ္ထုတ္ ျပတ္ေလသတည္း။ သူ႕အစ္မသည္ ကၽြန္ေတာ့္ကို ေသေသခ်ာခ်ာ မျမင္ဖူးေသာေၾကာင့္ မမွတ္မိျခင္း အတြက္ပင္ ေက်းဇူးတင္ရဦးမည္။

သည္ေန႔တြင္ ေတာ္ေတာ္ ထူးျခား၏။ သူသည္ မေန႔က ကၽြန္ေတာ့္သူငယ္ခ်င္း ျမင့္ေသာင္း၏ အေဒၚဆိုင္မွာ ေဂၚရခါးသီးဝယ္ရင္း စာတိုကေလးတစ္ေစာင္ ေပးခဲ့သည္။ ျမင့္ေသာင္းက ကၽြန္ေတာ့္ဆီ ယူလာေသာေၾကာင့္ ဖတ္ၾကည့္လိုက္ရာ သည္ေန႔ သူေဈးအလာတြင္ လာေတြ႕ရန္၊ ေျပာစရာရွိသည္၊ တစ္ေယာက္တည္း လာခဲ့မည္ ဟူ၍။



၅

အမွတ္တစ္ဆယ့္သံုး ဘတ္စ္ကားမွတ္တိုင္သည္ ေဈးေရွ႕မွာ မရွိ။ ေဈးလြန္ၿပီးမွ ကားရပ္သည္။ ေဈးေရွ႕တြင္ လူ႐ႈပ္ေသာေၾကာင့္ ကားအရွိန္ေႏွးသြားေသာအခါ ကၽြန္ေတာ္ ေနာက္ေပါက္မွ ခုန္ခ်လိုက္ေလ၏။
“လုပ္လိုက္ေလ၊ အေၾကာ္နဲ႔ ႏွစ္ပြဲ”
ကတၱရာလမ္းႏွင့္ ေျခေထာက္ အထိတြင္ အသံတစ္သံကိုၾကား၍ လွမ္းၾကည့္လိုက္ရာ ခ်စ္ဝင္း ျဖစ္ေနေလသည္။
“ေဟ့ေကာင္.. မင္းေသသြားလို႔ ငါတို႔ မုန္႔ဟင္းခါး အေၾကာ္နဲ႔ ႏွစ္ပြဲ စားေနရဦးမယ္”
“ခ်စ္ဝင္း.. သူလာသြားၿပီလား”
“ဘယ္သူလဲ၊ ေမာင္လြင္လား၊ အိမ္သာတက္ေနတယ္”
“မင္းကလဲကြာ၊ သိရက္သားနဲ႔”
“မိစံ မလာေသးဘူးကြ၊ ဝဋ္ရွိသေ႐ြ႕ေတာ့ ေစာင့္လိုက္ဦးေပါ့၊ ငါ လစ္ေတာ့မယ္၊ အဘိုးႀကီး ခိုင္းထားလို႔၊ ေၾသာ္.... ခ်စ္ဒုကၡ..ခ်စ္ဒုကၡ”
ခ်စ္ဝင္းသည္ ကၽြန္ေတာ့္ကိုေလွာင္ၿပီး ထြက္သြားလွ်င္ ကၽြန္ေတာ္လည္း ဆိုက္ကားတဲထဲ ဝင္ထိုင္ေနလိုက္သည္။

မိစံသည္ ကၽြန္ေတာ့္ကို အဘယ္ေၾကာင့္ ခ်ိန္းသနည္း။ ေျပာစရာဆိုသည္မွာ အဘယ္နည္း။ သူ႕မိဘက အျခား လူတစ္ေယာက္ႏွင့္ လက္ထပ္ရန္ အတင္းအက်ပ္ စီစဥ္ေသာေၾကာင့္ပင္.. ခုပင္ ကၽြန္ေတာ္ႏွင့္ ခိုးရာလိုက္ေတာ့မည္ ဆိုလွ်င္ ဘယ္လိုလုပ္မည္နည္း။ ခိုးၿပီဆိုလွ်င္ ဘယ္သူ႕အိမ္ ေခၚသြားရမည္နည္း။ အစ္ကိုႀကီးၿငိမ္းေက်ာ္၊ ျမင့္ေသာင္း၊ ခင္ေမာ္၊ သန္းသန္းဦး၊ ေအးျမင့္တို႔ ဘႀကီးရွိရာ သိမ္ေက်ာင္း႐ြာ။

“ဆံေတာ္ရွင္ က်ိဳကၠဆံေစတီေတာ္ျမတ္ မုခ္ဦးေဆာက္လုပ္ရန္အတြက္ အလွဴခံေနပါသည္ ခင္ဗ်ား”
ေဈးအလယ္ေပါက္အနီးတြင္ မ႑ပ္ထိုး၍ အလွဴခံေနေသာ ေနရာမွ အသံခ်ဲ႕စက္သံ ထြက္လာသည္။ မ႑ပ္ေရွ႕တြင္လည္း ေဆာက္လုပ္မည့္ မုခ္ဦးပံုစံကို ဆိုင္းဘုတ္အႀကီးႀကီးျဖင့္ ဆြဲျပထား၏။
ေၾသာ္.... ဒီေန႔ ဥပုသ္ေန႔ေပကိုး၊
အသံခ်ဲ႕စက္မွ သီခ်င္းသံ ထြက္ေပၚလာျပန္သည္။
“အလွဴ႕ဒကာ အလွဴ႕ဒကာ သီရိဓမၼာ အာေသာကရာဇာ”

မ႑ပ္ဆီသို႔ ေငးၾကည့္ေနမိေသာေၾကာင့္ မိစံကိုေစာင့္ၾကည့္ရန္ ေခတၱမွ် ေမ့သြား၏။ အျပင္ေဈးတန္းဆီသို႔ မ်က္လံုးကို ကစားလိုက္ရျပန္သည္။ ေဈးသြားေဈးျပန္တို႔ ႐ႈပ္ေထြးေနေသာ ေနရာမို႔ မ်က္စိေညာင္းလွသည္။ သို႔ရာတြင္ လူအုပ္ၾကားထဲ၌ ပလတ္စတစ္ ျခင္းေတာင္းအနီကေလးကို ဆြဲထားေသာ လက္ေမာင္း ျဖဴျဖဴတုတ္တုတ္ကေလးကို ေတြ႕လိုက္ရသျဖင့္ ဆတ္ခနဲ ထလိုက္သည္။ လက္ေမာင္းကေလးကို ျမင္ရသည္ျဖစ္ေစ သူျဖစ္မွန္း ကၽြန္ေတာ္ သိႏိုင္သည္။



၆

ခ်က္ခ်င္းလိုက္သြားလွ်င္ ေကာင္းမလား။ ျပန္ထြက္လာေအာင္ ေစာင့္ရမလား။ သူ႕အစ္ကိုေတြ ေမာင္ေတြကမ်ား တစ္ေနရာရာက ေစာင့္ၾကည့္ေနမလား။ စိတ္ထဲ၌ ဒြိဟျဖစ္ေန၏။ ခုပဲ လိုက္သြားပါေတာ့မည္ဟု ေတြးၿပီး လမ္းကို ျဖတ္ကူးလိုက္သည္။

ေဈးအေပါက္ဝတြင္ ႏွင္းဆီပန္းေတြ ေရာင္းေနသည္ကို ေတြ႕ရေသာေၾကာင့္ အျဖဴတစ္ပြင့္ ဝယ္လိုက္သည္။ ျပားသံုးဆယ္။ ေဈးထဲေရာက္ေသာအခါ သူ႕ကို ဘယ္မွာ သြားရွာရမွန္းမသိ ျဖစ္ေနျပန္သည္။ ေဈးထဲမွာ ပန္းအျဖဴပြင့္တစ္ပြင့္ ကိုင္၍ ေယာင္တိေယာင္တ ျဖစ္ေနေသာ ကၽြန္ေတာ္သည္ လူရယ္စရာ ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္ေနလိမ့္မည္။

သူသည္ မုန္႔ဟင္းခါးႀကိဳက္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ မုန္႔ဟင္းခါးဆိုင္ဘက္ သြားၾကည့္မည္ဟု ထြက္လာခဲ့သည္။ မုန္႔ဟင္းခါးဆိုင္တြင္ လူေတြ အံုေနၾကသည္။ ထိုင္ေနသူမ်ားထဲမွာမ်ား ရွိေနမလားဆိုၿပီး ဆိုင္နားသို႔ မေယာင္မလည္ ကပ္သြားမိသည္။

“ဟဲ့.. မုန္႔ဟင္းခါး စားမလို႔လား၊ လူ႐ႈပ္ေနရင္ ငါ့ဆိုင္ေပၚမွာ ထိုင္စားပါလား”
ျမင္င့္ေသာင္းတို႔အေဒၚ၏ ဆိုင္သည္ မုန္႔ဟင္းခါးဆိုင္ႏွင့္ ကပ္လ်က္ရွိမွန္း ကၽြန္ေတာ္ သတိမရခဲ့။ အေဒၚသည္ ကၽြန္ေတာ့္လက္ထဲမွ ပန္းပြင့္ကို ျမင္သြားၿပီးလွ်င္..
“အမယ္.. ပန္းေတြ ဘာေတြနဲ႔ပါလား၊ ငါ့တူက”
“ဟိုဥစၥာ.. ေမေမ့ဖို႔ပါ ေဒၚေဒၚရဲ႕”
“အလိုေတာ္၊ မင္းအေမႀကီးက ဒီအ႐ြယ္ႀကီးက်မွ ပန္းပန္သတဲ့လား၊ ယုတၱိရွိေအာင္လည္း လွိမ့္စမ္းပါဦးကြယ္”
ကၽြန္ေတာ္ ရွက္ကိုးရွက္ကန္း ျဖစ္သြားၿပီး “သြားမယ္ ေဒၚေဒၚ” ဟု အျမန္ႏႈတ္ဆက္ ထြက္လာခဲ့၏။

ငါးတန္းထဲသို႔ ဝင္လိုက္ေသာအခါတြင္မွ သူ႕ကို ေတြ႕ရေလသည္။ မိစံသည္ ငါးသေလာက္ေရာင္းေသာ အေဒၚႀကီးႏွင့္ တစ္စံုတစ္ခု ေျပာေနသည္။ ကၽြန္ေတာ္ အနားေရာက္သြားေသာအခါ ငါးသည္၏ အသံကို ၾကားရသည္။
“လတ္ပါတယ္၊ ကဝက္ကင္းဟဲ့ ကေလးမရဲ႕၊ ေရခဲ႐ိုက္ မဟုတ္ဘူး”
အျခား ဝယ္သူတစ္ေယာက္ ေရာက္လာေသာေၾကာင့္ စကားစ ျပတ္သြားသည္။ မိစံသည္ ကၽြန္ေတာ့္ကို ျမင္ေသာအခါ ၿပံဳးျပေလသည္။
“ရွာလိုက္ရတာဟာ”
“တို႔လည္း ေလွ်ာက္ၾကည့္ေနတာပဲ၊ ေဈးထဲမွာက ဒီလိုပဲ၊ လာေနက်မဟုတ္ရင္ ရွာရတာ မလြယ္ဘူး”
“ကဲ.. ေျပာစရာရွိတယ္ဆို ေျပာေလ”
သူ႕လက္ထဲသို႔ ႏွင္းဆီပန္းကို ထည့္ေပးရင္းက ေမးလိုက္သည္။ သူသည္ ပန္းပြင့္ကေလးကို ခ်ဥ္ေပါင္႐ြက္အစည္းမ်ားၾကားသို႔ ထိုးထည့္လိုက္ၿပီးမွ ဘာစိတ္ကူးေပါက္သြားသည္မသိ။ ေခါင္းမွာပင္ ပန္လိုက္သည္။
“ဒီေန႔ မနက္စာထမင္း အိမ္မွာလာစားဖို႔ ေျပာမလို႔”
“ဟာ.. ျဖစ္ပါ့မလား၊ မိစံတို႔အိမ္က..”
“ျဖစ္လို႔ ေျပာေနတာေပါ့၊ ၿပီးေတာ့ အေဖနဲ႔ အေမကလည္း သူ႕ကို ေတြ႕ခ်င္လို႔တဲ့”
“ဘာ.. အေဖနဲ႔ အေမက”
“ဟုတ္တယ္ေလ၊ သူနဲ႔ စကားေျပာၾကည့္ခ်င္လို႔တဲ့၊ နည္းနည္းပါးပါး ေမးမွာေပါ့၊ အဆင္ေျပမွာပါေလ”
“ဒါဆို ေကာင္းတာေပါ့”
“အင္း.... ဒါေပမယ့္ လာမယ္ဆိုရင္ ဆံပင္ေတာ့ ညွပ္္ခဲ့ေနာ္၊ အေဖက ဆံပင္ရွည္တာ မႀကိဳက္ဘူး၊ တို႔ကေတာ့ ႀကိဳက္ပါတယ္၊ အေဖတို႔နဲ႔က ပထမဆံုးအႀကိမ္ ေတြ႕မွာဆိုေတာ့”
“အင္းပါ.. ခု ဒီကအျပန္ ဝင္ညွပ္လိုက္မယ္ေလ”

“ဟဲ့ ကေလးမ၊ အေကာင္လိုက္ ခ်ိန္ရမွာလား၊ ခုတ္သား ခ်ိန္မွာလား”
ငါးသည္ႀကီးက စကားကိုျဖတ္၍ ေမး၏။ ဟုတ္သားပဲ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔က သူ႕ဆိုင္ေရွ႕မွွာ ရပ္ေနၾကေပသကိုး။
“ဟင့္အင္း.. မခ်ိန္နဲ႔ေတာ့ အေဒၚ၊ မယူေတာ့ဘူး”
မိစံသည္ ျခင္းေတာင္းကို ေကာက္ကိုင္၏။ သူ႕ျခင္းေတာင္းကို ယူ၍ဆြဲခဲ့လွ်င္ ေကာင္းမလားဟု ေတြးမိသည္။ သို႔ရာတြင္ မယူျဖစ္။

“ဘယ္လိုျဖစ္တာလဲ မိစံရဲ႕၊ ေသေသခ်ာခ်ာ ေမးၿပီးမွ ဘာလို႔ မဝယ္ရတာလဲ”
“ဒီေန႔႕မနက္ သူ ထမင္းလာစားမယ္ မဟုတ္လား၊ သူက ငါးသေလာက္ကို ညွီလို႔ မႀကိဳက္ဘူး၊ ဒါေၾကာင့္ မဝယ္တာ၊ ငါးခူပဲ ဝယ္ေတာ့မယ္”
“အို.. အလိုက္သိတတ္လွခ်ည္လား၊ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္က မိစံကို....”
“တကတည္းေတာ္၊ ေဈးထဲမွာမ်ား ႐ုုပ္ရွင္႐ိုက္ေနတာ က်ေနတာပဲ၊ အလြမ္းသယ္ေနလိုက္တာ၊ ေခတ္ကာလ သားသမီးေတြမ်ား”
သူ႕ငါးသေလာက္ကို မဝယ္ေသာေၾကာင့္ မေက်မနပ္ ျဖစ္က်န္ခဲ့ေသာ ငါးသည္အေဒၚႀကီး၏ အသံက်ယ္ေလာင္ေလာင္ကို ၾကားလိုက္ရသျဖင့္ စကားကို ေရွ႕မဆက္ဝံ့ေတာ့ေခ်။



၇

မိစံကို ဘတ္စ္ကားေပၚသို႔ တင္ေပးလိုက္ၿပီးေနာက္ ဆံပင္ညွပ္ဆိုင္ဘက္သို႔ ေလွ်ာက္လာခဲ့သည္။ ကၽြန္ေတာ္သည္ အူျမဴး၍ ေနေလသည္။ အိမ္မွာသာဆိုလွ်င္ သီခ်င္း ေအာ္ဆိုမိလိမ့္မည္။ လမ္းေလွ်ာက္ရင္း အသိတစ္ေယာက္ေယာက္မ်ား ေတြ႕မလားဟု ဟိုဒီၾကည့္မိသည္။ ေတြ႕လွ်င္ ၿပံဳးျပခ်င္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ရပ္ေနေသာ ကုလားမႀကီးတစ္ေယာက္ေဘးမွ ျဖတ္သြားစဥ္ သူက ကြမ္းတံေတြး လွမ္းေထြးလိုက္သည္။ ကၽြန္ေတာ့္ေျခေထာက္တြင္ ကြမ္းတံေတြးအနည္းငယ္ ေပက်ံသြား၏။ သို႔ရာတြင္ ကိစၥမရွိပါဘူး ဟူေသာသေဘာျဖင့္ ကၽြန္ေတာ္ ၿပံဳးျပလိုက္သည္။ ကုလားမႀကီးကား ဘာမွ်မသိလိုက္ဘဲ သူ႕ကုလားႀကီးကိုသာ စကားေတြ ေျပာေနသည္။

ေလွ်ာက္လာရင္း ေဈးအလယ္ေပါက္ကို ျဖတ္မိေသာအခ်ိန္တြင္ အသံခ်ဲ႕စက္သံကို ၾကားရျပန္သည္။
“ဆံေတာ္ရွင္ က်ိဳကၠဆံေစတီေတာ္ျမတ္ႀကီး မုခ္ဦးေဆာက္လုပ္ရန္ အလွဴခံေနပါသည္ ခင္ဗ်ား”

ထိုအသံကို ၾကားရေသာအခါ ကၽြန္ေတာ့္တြင္ လွဴခ်င္တန္းခ်င္စိတ္မ်ား ေပါက္လာေလသည္။ အိတ္ထဲတြင္ ပိုက္ဆံ တစ္က်ပ္ျပားေျခာက္ဆယ္သာ ရွိသည္။ ဆံပင္ညွပ္ခ တစ္က်ပ္ခြဲ၊ ကားခဆယ္ျပား၊ အတိပဲ။ မလွဴေတာ့ပါဘူးဟု စိတ္ကိုေလွ်ာ့၍ ဆက္ေလွ်ာက္ခဲ့သည္။ ေလးငါးလွမ္းမွ် လွမ္းလိုက္စဥ္တြင္..
“ဆိုက္ကားဆရာ ကိုလင္းဦးက လုပ္အားခေငြ တစ္က်ပ္တိတိကို လွဴဒါန္းပါသည္ခင္ဗ်ား၊ ထိုသို႔ လွဴရေသာ အက်ိဳးအားေၾကာင့္.... ....”

ကၽြန္ေတာ့္ေျခလွမ္းသည္ တံု႔ခနဲ ရပ္သြား၏။ ခ်ာခနဲလွည့္လိုက္သည္။ အလွဴခံမ႑ပ္ နဖူးစည္းမွ ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား၏ ပံုေတာ္သည္ ကၽြန္ေတာ့္ကို “ဧဟိ ဧဟိ” ေခၚေနသည္ဟု ထင္ပါသည္။ မ႑ပ္ဆီသို႔ တန္းတန္းမတ္မတ္ ေလွ်ာက္သြားသည္။ အလွဴေငြလက္ခံရန္ အလွည့္က်ေနေသာ ဦးေလးႀကီးကို ေငြတစ္က်ပ္ေပးလိုက္သည္။ ျပန္လွည့္ထြက္မည္ အျပဳတြင္....

“ေဟ့ သူငယ္၊ ေနပါဦးကြ၊ မင္းနာမည္ ေျပာသြားပါဦး၊ ေတာ္ၾကာ သိၾကားမင္းက အလွဴရွင္နာမည္ မသိဘဲေနဦးမယ္”
ထိုဦးေလးႀကီးကား ေပ်ာ္ေပ်ာ္ေနတတ္သူ ျဖစ္ဟန္တူေလသည္။
“ေနပါေစ ဦးေလးရယ္၊ နာမည္ေတြ ဘာေတြ ထည့္မေနပါနဲ႔ေတာ့၊ ကၽြန္ေတာ့္ဘာသာ သိရင္ ၿပီးတာပါပဲ”
ကၽြန္ေတာ္ လွည့္ထြက္လာခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္မွာပင္ ေစာေစာက ဦးေလးႀကီး၏ ဆုေတာင္းသံကို အသံခ်ဲ႕စက္မွ ၾကားလိုက္ရေလသတည္း။

“ဆံပင္ရွည္ရွည္နဲ႔ သူငယ္ကေလးက အလွဴေတာ္ေငြ တစ္က်ပ္တိတိ လွဴဒါန္းပါသည္ ခင္ဗ်ား၊ ဤသို႔ လွဴဒါန္းရေသာ အက်ိဳးေၾကာင့္ ေပးမကုန္ လွဴမခန္း ပဒုမၼာေ႐ႊၾကာပန္းကဲ့သို႔ လန္းဆန္းပါေစေသာ္”

ထိုေန႔နံနက္ခင္းသည္ ေကာင္းေသာ နံနက္ခင္းမဟုတ္ဟု မည္သူ ေျပာဝံ့ပါသနည္း။

(ေငြတာရီ၊ ဇန္နဝါရီ၊ ၁၉၇၉)

မငိုတတ္ခင္ ငိုၾကည့္ခ်င္တယ္ - မင္းလူ

 

မငိုတတ္ခင္ ငိုၾကည့္ခ်င္တယ္

ေက်ာင္းတက္ေခါင္းေလာင္း ထိုးေလ၏။

ေက်ာင္းသားမ်ား ေက်ာင္းခန္းထဲသို႔ ဝင္သည္။ ကိုယ့္ခံုေနရာမွာ ဝင္ထိုင္ၾကသည္။ မထူးဆန္းပါ။ သို႔ရာတြင္ ကၽြန္ေတာ့္စိတ္မ်ားသည္ လႈပ္ရွားေနသည္။ ေက်ာင္းစဖြင့္ေသာေန႔။

ခုနစ္တန္းေအာင္ၿပီးေနာက္ အေျခခံပညာ အလယ္တန္းေခၚ ရွစ္တန္းသို႔ တက္ေရာက္ရေသာေန႔ ျဖစ္သည္။ အတန္းသစ္၊ ခံုေနရာသစ္၊ သင္ခန္းစာအသစ္မ်ားကို ေတြ႕ႀကံဳရေတာ့မည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ စိတ္လႈပ္ရွားေနျခင္း ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ပါမည္။

သို႔တည္းမဟုတ္။
အတန္းပိုင္ဆရာမအသစ္ႏွင့္ ႀကံဳေတြ႕ရမည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ပါမည္။ ေက်ာင္းသား ေက်ာင္းသူတို႔သည္ ဆရာ၊ ဆရာမ အသစ္အမ်ားဆိုလွ်င္ စိတ္ဝင္စားတတ္ၾကသည္ မဟုတ္ပါလား။ အျခားသူမ်ားလည္း ကၽြန္ေတာ့္လိုပင္ ရွိ္ၾကလိမ့္မည္ ထင္သည္။

ဆရာမသည္ ယခုႏွစ္မွ ကၽြန္ေတာ္တို႔ေက်ာင္းသို႔ ေျပာင္းလာျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ သူ ပထမဆံုး ပိုင္ရေသာ အတန္းသည္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ရွစ္တန္း (က) ျဖစ္သည္။ ဆရာမသည္ ေဒၚခ်စ္ခ်စ္မူဟု သိထားရပါသည္။ အဂၤလိပ္စာ သင္မည္။

အတန္းသားအားလံုးသည္ ဆရာမဝင္လာမည့္ တံခါးဝဆီသို႔သာ ေငးၾကည့္ေနၾကပါသည္။

ဖိနပ္သံကို အရင္ၾကားရလိမ့္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ေနေသာ္လည္း ဆရာမသည္ တိတ္ဆိတ္စြာ ဝင္ေရာက္လာေလသည္။ ပိတ္ေနေသာ တံခါးတစ္ခ်ပ္ကို တြႏ္းဖြင့္လိုက္ေသာအခါ “ကၽြိ” ခနဲ ျမည္သြားသည္။

ဆရာမသည္ စားပြဲရွိရာသို႔ ဣေျႏၵရစြာ ေလွ်ာက္သြားသည္။ ေက်ာင္းသားမ်ား “ဝုန္း” ခနဲ ထလိုက္ေသာေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္ လန္႔သြားေလ၏။
“မဂၤလာပါ ဆရာမ”
“ဂြဒ္ အာဖတာႏြန္း ကလပ္စ္”

ဆရာမအသံသည္ သာယာပါသည္။ ၿပီးေတာ့ ဆရာမသည္ လွပါသည္။ အို.. မွားသြားလို႔၊ ဆရာမကို လွတယ္လို႔ မေျပာေကာင္းဟု ထင္ပါသည္။

ဆရာမသည္ က်က္သေရရွိပါသည္။

ဆရာမသည္ တစ္တန္းလံုးကို တစ္ခ်က္ေဝ့ၾကည့္လိုက္ၿပီး
“မင္းတို႔အတန္းထဲက ခုနစ္တန္းမွာ အဂၤလိပ္စာ ဂုဏ္ထူးရတဲ့လူ မတ္တတ္ရပ္စမ္း”

ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူ ခုနစ္ေယာက္ခန္႔ ထရပ္ၾကသည္။ ကၽြန္ေတာ္ မရပ္ပါ။ အတန္းသားမ်ားက ကၽြန္ေတာ့္ကို ဝိုင္းၾကည့္ၾက၏။ ဆရာမ ရိပ္မိသြားၿပီး
“ဒီအတန္းမွာ အဂၤလိပ္စာ ဘယ္သူ အေတာ္ဆံုးလဲ”
“ညီညီ”
“ခု ရပ္ေနတဲ့အထဲမွာ ညီညီ ပါသလား”
ရပ္ေနသူမ်ား ေခါင္းခါ၏။
“ညီညီ ရွိသလား၊ မတ္တတ္ရပ္စမ္း”
ကၽြန္ေတာ္ ရပ္လိုက္သည္။ ဆရာမသည္ ကၽြန္ေတာ့္ကို ေစ့ေစ့ၾကည့္သည္။ ကၽြန္ေတာ္ ေခါင္းကိုငံု႔ထားလိုက္၏။
“တီခ်ာ့ဆီမွာ ခုနစ္တန္းတုန္းက အဂၤလိပ္စာ ဂုဏ္ထူးထြက္တဲ့ လူေတြစာရင္းရွိတယ္၊ မင္းပါတယ္ မဟုတ္လား၊ ဘာျဖစ္လို႔ မတ္တတ္မရပ္တာလဲ”
ကၽြန္ေတာ္ မေျဖပါ။
“ေျပာေလကြယ္၊ ခုလို မတ္တတ္ရပ္ခိုင္းေတာ့ တရားခံေတြလို သေဘာထားၿပီး ရပ္ခိုင္းတာ မဟုတ္ဘူး။ အျပစ္ရွိတဲ့လူသာ လူပံုအလယ္မွာ ရပ္ရမွာ ရွက္ၾကတာ၊ အခ်ီးက်ဴးခံဖို႔ မတ္တတ္ရပ္တာ ဂုဏ္ယူဖို႔ေတာင္ ေကာင္းပါတယ္ကြယ္”
ကၽြန္ေတာ္က အဂၤလိပ္စာ ဘာလို႔ ေတာ္ရတာလဲ။ ခုလို လူေတြၾကားမွာ မတ္တတ္ရပ္ၿပီး ႂကြားခ်င္လို႔ အဂၤလိပ္စာ ႀကိဳးစားတာ မဟုတ္ဘူးဆိုတာ ဆရာမ မသိဘူးလား။

ေနာက္တစ္ေန႔မွာပင္ ကၽြန္ေတာ္ ေက်ာင္းေနာက္က်ေလသည္။ အခန္းဝမွာ ရပ္လိုက္ေသာအခါ ဆရာမသည္ ေက်ာက္သင္ပုန္းမွာ တစ္စံုတစ္ခု ေရးျခစ္ေနသည္ကို ေတြ႕ရ၏။
“ဝင္ခြင့္ျပဳပါ ဆရာမ”
ဆရာမသည္ ကၽြန္ေတာ့္ဘက္သို႔ ဆတ္ခနဲ လွည့္ၾကည့္၏။
“တီခ်ာ ဘာေျပာထားသလဲ ညီညီ”
ေၾသာ္.... ဟုတ္သားပဲ၊ ဆရာမက အတန္းထဲမွာ အဂၤလိပ္လို အတတ္ႏိုင္ဆံုး ေျပာရမည္ဟု မွာထားသည္ မဟုတ္ပါလား။ “ပလိစ္ အိတ္စက်ဴးမီ” လို႔ ေျပာရမွာေပါ့။
“ဝင္ခြင့္ျပဳပါ ဆရာမ”
ကၽြန္ေတာ့္ အက်င့္ပဲေလ။ ကၽြန္ေတာ္ မလုပ္ခ်င္ေသာ အလုပ္တစ္ခုကို ဘယ္သူက ဘယ္လိုေျပာေျပာ မလုပ္ခ်င္တာ ကၽြန္ေတာ့္အက်င့္ပဲ။
“ေျပာစမ္း ညီညီ၊ အဂၤလိပ္လို ေျပာေလ”
“ကၽြန္ေတာ္ ျမန္မာလူမ်ိဳးပဲ ဆရာမ၊ ျမန္မာလိုပဲ ေျပာႏိုင္ပါမယ္ ခင္ဗ်ာ”
ဆရာမ ေဒါသျဖစ္ေလၿပီ။
“ဒီမွာ ညီညီ၊ ျမန္မာလူမ်ိဳးေပမယ့္ အဂၤလိပ္စာသင္ခ်ိန္မွာ အဂၤလိပ္လိုပဲ ေျပာရမယ္၊ အဂၤလိပ္လို မေျပာရင္ အတန္းထဲကို ဝင္ခြင့္မျပဳႏိုင္ဘူး”
“ဒါဆိုရင္ ကၽြန္ေတာ္ ျပန္ပါေတာ့မယ္ ခင္ဗ်ာ”

အတန္းျပင္သို႔ ျပန္ထြက္လိုက္သည္။ ျပန္ရန္ ေျခလွမ္းျပင္လိုက္စဥ္မွာပင္ ဆရာမအသံကို ၾကားရသည္။
“ေဟ့.. ေဟ့ ေနဦး”
ထိုအသံသည္ ကၽြန္ေတာ့္ေျခလွမ္းမ်ားကို တုန္႔ခနဲ ရပ္တန္႔သြားေစသည္။ ေနာက္သို႔ ျပန္မၾကည့္ဘဲ ရပ္ေနမိသည္။ ဆရာမ၏ မ်က္ႏွာသည္ ေဒါသျဖစ္ျခင္း၊ မေက်နပ္ျခင္းတို႔ျဖင့္ ေရာႁပြမ္းေနလိမ့္မည္ဟု ထင္ပါသည္။
“ညီညီ”
လွည့္ၾကည့္လိုက္လွ်င္ ေကာင္းမလား၊ ေရွ႕ကိုဆက္သြားရင္ ေကာင္းမလား၊ ကၽြန္ေတာ္ ေပ၍ ရပ္ေနလိုက္သည္။
“ညီညီ၊ ကမ္း ဟီးယား”
ဆရာမ၏ အမိန္႔၊ ေျခေထာက္တို႔သည္ ေနာက္သို႔ ဆတ္ခနဲ လွည့္ၿပီးသား ျဖစ္သြားေလသည္။ ဆရာမကို လွမ္းၾကည့္၏။

အို.. ဆရာမ၏ မ်က္ႏွာမွာ တင္းမာမႈသည္ အရိပ္အေယာင္မွ်ပင္ မရွိပါကလား၊ ဆရာမဆီသို႔ ေလွ်ာက္သြားရသည္။
“မင္းကို ႐ိုက္ရလိမ့္မယ္၊ လက္ျဖန္႔စမ္း”
“ခင္ဗ်ာ”
ဆရာမလက္ထဲမွာ ပလတ္စတစ္ေပတံ တစ္ေခ်ာင္း။
“လက္ျဖန္႔လို႔ ဆိုေန”
ျဖန္႔လိုက္ရေလသည္။ ဆရာမ ႐ိုက္၏။ ျဖည္းျဖည္းေလးပါ။ ဆရာႀကီး၏ ထားဝယ္ႀကိမ္လံုးဒဏ္ကိုပင္ မ်က္ႏွာတစ္ခ်က္မပ်က္ဘဲ ခံလာခဲ့တာပဲ၊ ဒီေလာက္ေတာ့ အေပ်ာ့ေပါ့ ျဖစ္သင့္သည္။

သို႔ရာတြင္ အဘယ္ေၾကာင့္ နာသနည္း။




ေမေမ့ကို ေခါင္းကိုက္တယ္လို႔ ေျပာၿပီး ေက်ာင္းမတက္ဘဲ သံုးရက္ေလာက္ ေနလိုက္သည္။ ဟုတ္တယ္၊ ကၽြန္ေတာ္ စိတ္ဆိုးေနလို႔။ အို.. ဆရာမကို စိတ္မဆိုးေကာင္းပါဘူးေလ၊ စိတ္ေကာက္တာပါ။

ကၽြန္ေတာ္ ေက်ာင္းျပန္တက္ေသာေန႔တြင္ စာကူးေနစဥ္ ကၽြန္ေတာ့္အနားသို႔ ဆရာမ လာရပ္သည္။
“ညီညီ ဘာလို႔ ေက်ာင္းမတက္တာလဲ”
“ခြင့္စာထဲမွာ ေရးထားပါတယ္”
“ေနမေကာင္းလို႔ဆို၊ ေနသာမေကာင္းတယ္၊ ညီညီတို႔က အဝမပ်က္ဘူးေဟ့”

ဆရာမကိုယ္မွ သနပ္ခါးနံ႔သည္ ေဝ့ခနဲ ေရာက္ရွိလာသည္။ ထိုသနပ္ခါးနံ႔သည္ ကၽြန္ေတာ့္ကို ၿပံဳးလာေအာင္ တိုက္တြန္းသည္။ သို႔ရာတြင္ မၿပံဳးမိေအာင္ အားကိုတင္းသည္။ ကၽြန္ေတာ္ စိတ္ေကာက္ေနေၾကာင္း ဆရာမ သိေအာင္လို႔။

အခ်ိန္ကုန္ေသာအခါ ဆရာမက ကၽြန္ေတာ့္ကို ဆရာမ အပန္းေျဖစခန္းထဲသို႔ ေခၚသြားေလသည္။
“ညီညီ တီခ်ာ့ကို စိတ္ဆိုးေနတယ္ မဟုတ္လား”
စိတ္ဆိုးတာ မဟုတ္ဘူး၊ စိတ္ေကာက္တာပါဟု ေျဖလိုက္ခ်င္သည္။ သို႔ရာတြင္ ေခါင္းကိုခါလိုက္၏။
“မင္း သိပ္ညာတာပဲ၊ စိတ္ဆိုးေနပါတယ္၊ ကိုယ့္ဆရာမကို စိတ္မဆိုးေကာင္းဘူးေလ၊ တီခ်ာ မင္းကို ဆံုးမတာပဲ၊ မင္းက သိပ္ေပကပ္ကပ္ႏိုင္တာကိုး၊ ၿပီးေတာ့ မင္း ေသေသခ်ာခ်ာ စဥ္းစားၾကည့္၊ အဂၤလိပ္စာအခ်ိန္မွာ အဂၤလိပ္လို ေျပာခိုင္းတာက မင္းတို႔ တိုးတက္ေအာင္လို႔၊ အဂၤလိပ္စာဟာ ကမာၻသံုး မဟုတ္လား၊ တကယ္ေတာ့ ကိုယ့္တပည့္ကို ဘယ္ဆရာမက ႐ိုက္ခ်င္ပါ့မလဲကြယ္”
ကၽြန္ေတာ္ ဝမ္းနည္းသြားျပန္သည္။
ဆရာမက ၿပံဳးပါသည္။
“ဆရာမက စိတ္မဆိုးပါဘူးကြယ္၊ ငါ့တပည့္ကို အၿမဲတမ္း ခြင့္လႊတ္တယ္၊ အိုင္ ေအာ္လ္ေဝစ့္ ေဖာ္ဂစ္ယူ”

ကၽြန္ေတာ္ ၿပံဳးလိုက္သည္။ ဟုတ္တယ္.. စိတ္ေကာက္ေျပသြားလို႔ေလ။ ဆရာမသည္ ကၽြန္ေတာ့္ကို စကားအၾကာႀကီး ေျပာရေသာေၾကာင့္ ေမာသြားဟန္တူသည္။ သူ႕နဖူး၌ စို႔ေနေသာ ေခၽြးစမ်ားကို လက္ကိုင္ပုဝါကေလးျဖင့္ တို႔ေန၏။ ကၽြန္ေတာ္ ေရတစ္ခြက္ သြားခပ္ေပးၿပီး ဆရာမကို ေပးလိုက္ပါသည္။
“သိုင္းခယူ ညီညီ”
“ပလိစ္ အိတ္စက်ဴးမီ တီခ်ာ”
ကၽြန္ေတာ္ လွည့္ထြက္လာခဲ့သည္။ ဆရာမသည္ ေက်နပ္စြာၿပံဳးရင္း က်န္ခဲ့ပါသည္။




အခ်ိန္ၾကာလာသည္ႏွင့္အမွ် ေစတနာကို နားလည္လာၾကသည္။ ကၽြန္ေတာ္ နားအလည္ဆံုး။

ကၽြန္ေတာ္ကား မၾကာခဏ ေက်ာင္းပ်က္တတ္ေလသတည္း။ တိုက္ဖိြဳက္ေရာဂါ အခံရွိေသာေၾကာင့္ မၾကာခဏဖ်ား၏။ တစ္လလွ်င္ အနည္းဆံုး တစ္ရက္ႏွစ္ရက္ေတာ့ ပ်က္တတ္သည္။

ကၽြန္ေတာ္ ေက်ာင္းျပန္တက္ေသာေန႔တြင္ ဆရာမသည္ “ညီညီ ေနျပန္ေကာင္းသြားၿပီလား” ဟု ေမးတတ္စၿမဲ။ ထိုအခါမ်ိဳးတြင္ ဆရာမကို စိတ္ေကာက္ၿပီး ေက်ာင္းမတက္ဘဲ ေနခဲ့ေသာေန႔မ်ားကို ျပန္သတိရ၏။

ေက်ာင္းပ်က္ရက္မ်ားက ေနာက္က်ခဲ့ေသာ စာမ်ားကို မုန္႔စားဆင္းခ်ိန္၊ ေက်ာင္းအၿပီးဆင္းခ်ိန္မ်ားတြင္ ဆရာမက ျပန္သင္ေပးေလသည္။ ကၽြန္ေတာ္တစ္ေယာက္တည္းကို မဟုတ္ပါ။ ေက်ာင္းပ်က္သူ အားလံုး။ သို႔ရာတြင္ ကၽြန္ေတာ္ ေက်ာင္းအပ်က္တတ္ဆံုးျဖစ္၍ မ်ားစြာေသာအခါတို႔တြင္ ဆရာမႏွင့္ ကၽြန္ေတာ္ ႏွစ္ေယာက္တည္း။

ခါတိုင္းက မုန္႔စားလႊတ္ၿပီဆိုလွ်င္ အုန္းႏို႔ေခါက္ဆြဲဆိုင္သို႔ ေျပးတတ္ေသာ ကၽြန္ေတာ္။ ေက်ာင္းလႊတ္ၿပီဆိုလွ်င္ ထမင္းဆာလြန္း၍ အိမ္သို႔ သုတ္ေျခတင္တတ္ေသာ ကၽြန္ေတာ္။ ခု ဆရာမႏွင့္ စာသင္ေနရေသာ အခ်ိန္တြင္ အုန္းႏို႔ေခါက္ဆြဲကိုလည္း သတိမရ။ ထမင္းလည္း မဆာ။ တကယ့္ကို ထမင္းမဆာ။ စာသင္ေနရသည္ကိုပင္ ဝမ္းသာၾကည္ႏူးေနမိသည္။ ဘာေၾကာင့္မွန္းေတာ့ ကၽြန္ေတာ္မသိ၊ ေက်ာင္းပ်က္ရက္မ်ားက ေနာက္က်ခဲ့ေသာ စာမ်ားကို ျပန္သင္ခြင့္ရေသာေၾကာင့္ ဝမ္းသာၾကည္ႏူးျခင္းသာ ျဖစ္ပါေစ။

ကၽြန္ေတာ္က ေက်ာင္းအပ်က္မ်ားသေလာက္ ဆရာမက ေက်ာင္းမပ်က္ခဲ့။ ေနမေကာင္းျဖစ္ေနသည့္တိုင္ အေႏြးထည္ကိုဝတ္၍ ေက်ာင္းသို႔လာသည္။ ထိုေန႔မ်ိဳးတြင္ မုန္႔စားလႊတ္ခ်ိန္၌ ဆရာမသည္ အပန္းေျဖအခန္းထဲ၌ မွိန္းေနတတ္သည္။ ေနမေကာင္းလ်က္ စာသင္ရေသာေၾကာင့္ ေမာေနတတ္သည္။ ထိုအခါ ေကာ္ဖီပူပူတစ္ခြက္ ဝယ္ေပးရန္မွာ ကၽြန္ေတာ့္တာဝန္။

အို.. ေနမေကာင္းတဲ့အခါမွ မဟုတ္ပါဘူးေလ။ ေန႕စဥ္လိုလိုပဲ မုန္႔စားလႊတ္ခ်ိန္မွာ ဆရာမအတြက္ စားစရာတစ္ခုခုေတာ့ ဝယ္ေပးေနက်ပါ။

တစ္ခါက မုန္႔စားေက်ာင္း ျပန္တက္ခါနီးက်မွ ဆရာမက ပုစြန္ခြက္ေၾကာ္သုပ္ ဝယ္ခိုင္းသည္။ မုန္႔စားတန္းသို႔ ကၽြန္ေတာ္ ေျပးေလသည္။ ေက်ာင္းတက္ခါနီးၿပီ မဟုတ္လား။ ျမန္ျမန္သြားပို႔မွ။ ေက်ာင္းျပန္တက္လွ်င္ ဆရာမ စားေတာ့မည္မဟုတ္။ ဆရာမက ေက်ာင္းခ်ိန္ေလးစားသည္။ ဝယ္ၿပီးေတာ့ ဆရာမမ်ားအခန္းသို႔ အျမန္ ျပန္ေျပးရသည္။ ေထာင့္ခ်ိဳးတစ္ခုကို အေကြ႕လိုက္မွာပင္ တစ္ဘက္မွလာေသာ ေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္ႏွင့္ ဝင္တိုက္မိ၏။ ပုစြန္ခြက္ေၾကာ္ပန္းကန္သည္ “ခ်လြမ္” ခနဲ က်သြားေလသည္။ ထိုေက်ာင္းသားကို ကၽြန္ေတာ္ ဆြဲထိုးပစ္လိုက္သည္။

ထိုကိစၥအတြက္ ဆရာႀကီးေရွ႕သို႔ ေရာက္ရျပန္သည္။ ဆရာမလည္း အနားမွာရွိသည္။ ဆရာႀကီးက ဘာေၾကာင့္ထိုးရသလဲဟု ေမး၏။ ကၽြန္ေတာ္ မေျဖပါ။ ဆရာႀကီး ေဒါသထြက္လာၿပီး ကၽြန္ေတာ့္ကို ႐ိုက္ေလသည္။

ထိုေန႔က ဆရာႀကီး၏ ႐ံုးခန္းထဲမွ အၿပံဳးမပ်က္ ျပန္ထြက္လာခဲ့သည္။




ပထမအစမ္း စာေမးပြဲတုန္းက အဂၤလိပ္စာ ရွစ္ဆယ့္ေလးမွတ္ ရသည္။ တစ္ေက်ာင္းလံုးမွာ အမ်ားဆံုးပဲဟု ဆရာမက ေျပာ၏။

ဆရာမက တစ္ျခားအလုပ္မ်ား လုပ္ေနရလွ်င္ အတန္းကို ကၽြန္ေတာ္ကပင္ တာဝန္ယူရသည္။ သင္ၿပီးခဲ့ေသာ သင္ခန္းစာမ်ားမွ သူတို႔ နားမလည္သည္ကို ျပန္ရွင္းျပသည္။ ဆရာမက ကၽြန္ေတာ့္ကို အေရးေပးပါသည္။ စာေတာ္ေသာကေလးကို ဆရာမက အေရးေပးသည္မွာ မဆန္းပါ။ သို႔ရာတြင္ သူငယ္ခ်င္းမ်ားကမူ ကၽြန္ေတာ့္ကို ေနာက္ေျပာင္ၾကေလသည္။
“မင္းဆရာမက သိပ္လွတာပဲကြ ေနာ္”
“ေဟ့ေကာင္ေတြ.. ဆရာမကို လွတယ္လို႔ မေျပာေကာင္းဘူး၊ က်က္သေရရွိ္တယ္လို႔ ေျပာရတယ္”
သူတို႔သည္ ဆရာမအေၾကာင္းကို ေျပာၾကေသာအခါ “မင္းဆရာမ၊ မင္းဆရာမ” ဟူ၍ ကၽြန္ေတာ့္ကို ေျပာတတ္ၾကပါသည္။
“ငါ့ဆရာမဆိုေတာ့ မင္းတို႔ဆရာမေကာ မဟုတ္ဘူးလား”
“မဟုတ္ဘူး”
“ဆရာမဟာ ငါတို႔အားလံုးရဲ႕ ဆရာမပါကြာ၊ ငါတစ္ေယာက္တည္းရဲ႕ ဆရာမ မဟုတ္ပါဘူး၊ မင္းဆရာမ ဆိုတာကို မေျပာၾကပါနဲ႔”
တစ္ခါတစ္ရံ၌ မေျပာပါနဲ႔ဆိုေသာ စကားသည္ ေျပာေစခ်င္၍ျဖစ္ေၾကာင္း သိၾကပါလိမ့္မည္။ ဘာေၾကာင့္ ေျပာေစခ်င္ေၾကာင္းကိုကား ကၽြန္ေတာ္မသိ။

တစ္ခါတုန္းက မုန္႔စားလႊတ္ခ်ိန္တြင္ ဆရာမ်ား အပန္းေျဖခန္းသို႔ ဝင္သြားမိသည္။ ဆရာမအတြက္ မုန္႔ဝယ္ေပးရန္ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာဖို႔မလိုပါ။

ဆရာမမ်ား၏ ရယ္သံကို အခန္းဝမွပင္ ၾကားေနရသည္။ ကၽြန္ေတာ္ဝင္သြားေသာအခါ ဆရာမသည္ တစ္ျခား ဆရာမတစ္ေယာက္၏ လက္ထဲမွ ကတ္ျပားျဖဴျဖဴကေလးကို ယူ၍ စားပြဲေပၚမွာ ေမွာက္တင္ထားလိုက္သည္။ ဓာတ္ပံုတစ္ပံု ျဖစ္ဟန္တူပါသည္။ ကၽြန္ေတာ့္ကို ျမင္ေသာအခါ ဆရာမသည္ ရယ္ေမာေနရာမွ မ်က္ႏွာပိုးသတ္လိုက္သည္။ သို႔ရာတြင္ ဆရာမ၏ မ်က္ႏွာ၌ အၿပံဳးရိပ္မ်ား ထင္ေနဆဲ။
“တီခ်ာ့ဖို႔ သံပုရာရည္တစ္ခြက္သာ ဝယ္ေပးေတာ့ ညီညီ”
ကၽြန္ေတာ္ ထြက္သြားမည္ ျပင္သည္။
“ညီညီ.. ေနဦး”
ဆရာမေဒၚျမတ္ႂကြယ္က လွမ္းတားသည္။
“မူမူ.. ညီညီ့ကို ျပလိုက္ပါဦး”
“အို.... မမႂကြယ္ကလဲ”

အစဥ္တည္ၿငိမ္ေနေသာ ဆရာမ၏ မ်က္ႏွာသည္ ယခုအခါ ဘာျဖစ္ေနပါသနည္း။ ဆရာမေဒၚျမတ္ႂကြယ္က ဓာတ္ပံုကို ယူသည္။ ဆရာမက လက္ကို ဆြဲထားသည္။ ေဒၚျမတ္ႂကြယ္က ႐ုန္းလိုက္သည္။
“ညီညီ.. ဒီပံုကိုၾကည့္စမ္း၊ မေခ်ာဘူးလား”
ဓာတ္ပံုထဲမွာ ဘြဲ႕ဝတ္စံုႏွင့္ အမ်ိဳးသားတစ္ေယာက္။ ဆရာမထက္ အသက္ပိုႀကီးပံုရသည္။ ကၽြန္ေတာ္က ဓာတ္ပံုကိုတစ္လွည့္ ဆရာမကိုတစ္လွည့္ ၾကည့္မိသည္။ ဆရာမမ်က္ႏွာ၌ ရွက္ၿပံဳးကို ပထမဆံုးအႀကိမ္ ျမင္ဖူးလိုက္သည္။
“ဟဲ့ ေျပာေလ၊ မေခ်ာဘူးလား”
“ဟုတ္.. ဟုတ္ကဲ့”

သံပရာရည္ကို ဆရာမအႀကိဳက္ ခ်ဥ္ခ်ဥ္ကေလးျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေပးရန္ေျပာဖို႔ အဘယ္ေၾကာင့္ ေမ့သြားရပါသနည္း။




“ေျပာေလ ညီညီ”
ကၽြန္ေတာ္ ဆတ္ခနဲ တုန္သြား၏။ ဟုတ္သားပဲ၊ ကၽြန္ေတာ္ အေတြးလြန္သြားပါသည္။ ခုအခါမွ ဆရာမႏွင့္ ကၽြန္ေတာ္သည္ ဆရာမ်ားအခန္းထဲမွာ မေန႔က ကၽြန္ေတာ္ ေက်ာင္းပ်က္ခဲ့သျဖင့္ ဆရာမက ျပန္သင္ေပးေနျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
“ေျပာေလကြာ ညီညီ၊ ဒီဆင္းတင့္စ္မွာ ရပို႔တက္စပိခ်္က ဘယ္ဟာလဲ”
“ဟို.. ကၽြန္ေတာ္”
သက္ျပင္းကို ခ်လိုက္၏။
“ညီညီ.. ဘာျဖစ္ေနတာလဲ၊ စာထဲမွာလည္း စိတ္မဝင္စားဘူးလား၊ ေနမေကာင္းဘူးလားဟင္”
“ကၽြန္ေတာ္.... ကၽြန္ေတာ္ ဖ်ားေနလို႔ပါ တီခ်ာ”

ထိုေန႔က ကၽြန္ေတာ္ ဖ်ား၍မေနပါ။




တစ္တန္းလံုးက ၿငိမ္သက္၍ေနၾကသည္။ ဆရာမလည္း သူ႕စားပြဲမွာ ၿငိမ္သက္စြာ ထိုင္ေန၏။ တစ္စံုတစ္ခုကို ေျပာရန္ အားယူေနဟန္ တူသည္။ ႏႈတ္မွ လြယ္ကူစြာ ဖြင့္ဟမေျပာႏိုင္ေသာ စကားသည္ ဝမ္းေျမာက္ဖြယ္သတင္း မဟုတ္ေၾကာင္း ေျပာဖို႔ရန္ပင္ မလိုပါ။
“ကြယ္.... နက္ျဖန္က်ရင္ မင္းတို႔အတြက္ ဆရာမ အသစ္တစ္ေယာက္ လာလိမ့္မယ္”
စကားလံုးကို နားခံသာေအာင္ အတတ္ႏိုင္ဆံုး ေ႐ြးခ်ယ္၍ ေျပာသည္။ ဆရာမ၏ အသံသည္ စာသင္ေနသကဲ့သို႔ တက္ႂကြမႈမရွိ။

ဆရာမ၏ မ်က္ႏွာသည္လည္း ဟို ေက်ာင္းဖြင့္စ ကၽြန္ေတာ့္ကို ႐ိုက္တုန္းကမ်က္ႏွာမ်ိဳး ျဖစ္ေနပါသည္။ ခုမွပင္ ကၽြန္ေတာ္သိရသည္။ ဆရာမသည္ ကၽြန္ေတာ့္ကို ႐ိုက္ခဲ့စဥ္က ဝမ္းနည္းေနေၾကာင္းကို၊ ဆရာမရယ္.. ငါ အလုပ္ထြက္ေတာ့မယ္၊ ဒီေက်ာင္းကို မနက္ျဖန္ကစၿပီး မလာေတာ့ဘူးလို႔ ေျပာလိုက္ပါေတာ့လား ခင္ဗ်ာ။
“တီခ်ာ မွာခ်င္တာက မင္းတိ္ု႔အ႐ြယ္ဟာ ပညာေရးကို ဦးစားေပးရမယ္၊ တစ္ျခား ဘာကိုမွ စိတ္မဝင္စားရဘူး၊ ခုအခ်ိန္မွာ စာေမးပြဲက သိပ္နီးကပ္လာၿပီ၊ ၿပီးေတာ့....”

ဆရာမသည္ ကၽြန္ေတာ့္ကို ေစာင္း၍ေျပာေနျခင္း မဟုတ္ပါ။ တည့္တည့္ႀကီးၾကည့္၍ ေျပာေနျခင္း ျဖစ္ပါလိမ့္မည္။ ရင္ထဲက တလွပ္လွပ္ ျဖစ္ေနသည္။ ေနမေကာင္းေသာေၾကာင့္ ေမာေနျခင္း မဟုတ္ပါ။

ေခါင္းကို ငံု႔ထားလိုက္သည္။ အျပစ္ရွိသူတို႔သည္ ေခါင္းငံု႔ေနၾကေၾကာင္း ၾကားဖူးပါသည္။ ကၽြန္ေတာ့္မွာ အျပစ္တစ္ခုခု ရွိေနပါသလား.... မသိပါ။ ရင္ထဲ၌ မရွင္းလင္းပါ။ ဆရာမကို မၾကည့္ရဲသည္ေတာ့ အမွန္။
“ဂြတ္ အီးဗီးနင္း တီခ်ာ”

ထိုအသံၾကားမွပင္ ပ်ာပ်ာသလဲ ထၾကည့္မိသည္။ ဆရာမသည္ အခန္းအျပင္သို႔ပင္ ေရာက္ေနပါၿပီ။ ေနာက္ေက်ာဖက္ကိုသာ ျမင္ရေတာ့သည္။ အတန္းဘက္ကို အလြမ္းေျပ တစ္ခ်က္ေလာက္ ျပန္လွည့္ၾကည့္လိုက္ပါေတာ့လား ဆရာမရယ္။




ဆရာမမ်ား အပန္းေျဖအခန္းသို႔ ဝင္၍ရွာသည္။ ဆရာမကို မေတြ႕ရ။ ဆရာမတစ္ေယာက္က ေျပာေလသည္။
“မင္းဆရာမ ႐ံုးခန္းထဲမွာ ရွိလိမ့္မယ္”
လာျပန္ၿပီ မင္းဆရာမ။ ဆရာမဟာ ကၽြန္ေတာ့္ဆရာမ မဟုတ္ေတာ့ဘူးဆိုတာ မသိၾကဘူးလား။

ဆရာႀကီး႐ံုးခန္းဆီသို႔ သြားရျပန္သည္။ တစ္ျခားေက်ာင္းသားေတြ အတန္းထဲမွာ စာသင္ေနခ်ိန္တြင္ စႀကၤံေပၚ၌ ပ်ာယာခတ္ေနေသာ ကၽြန္ေတာ့္ကို ဘယ္လိုထင္ၾကမည္နည္း။

႐ံုးခန္းထဲမွာ ဆရာမတစ္ေယာက္တည္း။

ဆရာႀကီးထံမွ အလုပ္ထြက္ခြင့္စာကို ေစာင့္ေနပါသလား ဆရာမ။
“တီခ်ာ”
ဆတ္ခနဲ လွည့္ၾကည့္သည္။
“ညီညီ”
ဟုတ္ကဲ့ ဆရာမရဲ႕ တပည့္ေလ၊ မမွတ္မိေတာ့ဘူးလား။ စကားေတြ ရင္ႏွင့္အျပည့္ပါ။ ေျပာ၍မထြက္။

အမွန္အားျဖင့္မူ ကၽြန္ေတာ့္ရင္ထဲက စကားတို႔ကိုပင္ ကၽြန္ေတာ္ ေသခ်ာစြာမသိ။
“ကၽြန္ေတာ့္ကို ခြင့္လႊတ္ပါ တီခ်ာ”
ဒီစကားကို ဘာေၾကာင့္ေျပာမိမွန္းလည္း ေသခ်ာစြာ မသိျပန္ပါ။
“ကၽြန္ေတာ့္ကို ႐ိုက္ပါ တီခ်ာ”
“အို.. ဘာျဖစ္လို႔ ႐ိုက္ရမွာလဲကြယ္၊ ညီညီဟာ လူဆိုးမွ မဟုတ္ဘဲ၊ မင္းမွာ ဘာအျပစ္မွ မရွိပါဘူး သားရယ္”

အို.... သားတဲ့.... သားတဲ့၊ ရင္ထဲက လႈိက္ခနဲ ဝမ္းနည္းသြားသည္။ အနႏၲဂိုဏ္းဝင္ ဆရာမေပတကား။ ဆရာမသည္ ကၽြန္ေတာ့္ဆံပင္မ်ားကို ပြတ္သပ္ေပးရင္း တတြတ္တြတ္ ဆုေပးေနပါသည္။ ကၽြန္ေတာ့္မ်က္ႏွာကို မျမင္ရေသာ္လည္း တသိမ့္သိမ့္လႈပ္ခါေနေသာ ကိုယ္ကေလးေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္ငိုေနေၾကာင္း ဆရာမ သိသြားေလသည္။
“အို.. ဘာျဖစ္လို႔ ငိုေနတာလဲ ကေလးရယ္၊ ေရာ့ေရာ့.... မ်က္ရည္ေတြသုတ္လိုက္”
ဆရာမသည္ ကၽြန္ေတာ့္ေမးေစ့ကိုဆြဲ၍ မ်က္ႏွာကို ေမာ့ေစသည္။ မ်က္ရည္မ်ားကို သူ႕လက္ကိုက္ပုဝါကေလးျဖင့္ တယုတယ သုတ္ေပး၏။

ေက်ာင္းေရွ႕က သရက္ပင္ပ်ိဳကေလးသည္ ဒီႏွစ္အထိ အသီးမသီးေခ်။

လြန္ခဲ့ေသာ သံုးႏွစ္ခန္႔က ကြယ္လြန္သြားခဲ့ေသာ ကၽြန္ေတာ့္မမကို အလြန္သတိရပါသည္။

(ျမန္ေအာင္ အထက၊ ေငြရတု၊ စက္တင္ဘာ၊ ၁၉၇၈)

အေရာင္ေျပာင္းသြားေသာ ႏွလံုးသား - မင္းလူ

 

အေရာင္ေျပာင္းသြားေသာ ႏွလံုးသား

၁

အဓိပတိလမ္းေပၚမွေန၍ သစ္ပုပ္ပင္ႀကီးကို လွမ္းၾကည့္မိသည္။

သစ္ပုပ္ပင္ႀကီး၏ အ႐ြက္မရွိေသာ အကိုင္းမ်ားမွာ ဖဲႀကိဳးဝါကေလးေတြ ခ်ည္ထားသည္။ ေလတြင္ တလူလူလြင့္လ်က္ပါ။
“အို”
မိေက်ာ္သည္ ကၽြန္ေတာ့္ကို ျပန္ခ်စ္ေၾကာင္း အသိေပးလိုက္ျခင္းပင္ ျဖစ္ပါသည္။

ကၽြန္ေတာ့္ကိုခ်စ္လွ်င္ သစ္ပုပ္ပင္ႀကီးမွာ ဖဲႀကိဳးဝါကေလးေတြ ခ်ည္ထားပါဟု ကၽြန္ေတာ္ မွာထားခဲ့ပါသည္ မဟုတ္လား။

သစ္ပုပ္ပင္ႀကီးနားကို ေလွ်ာက္သြားသည္။ သစ္ပုပ္ပင္ႀကီးတြင္သာ မဟုတ္ပါ။ အပင္ေျခရင္းက စကၠဴပန္းပင္ၿခံဳတြင္ပါ ဖဲႀကိဳးဝါကေလးေတြ ခ်ည္ထားပါသည္။ ခပ္လွမ္းလွမ္းက ျမက္ခင္းေပၚမွာ ဖဲႀကိဳးဝါတစ္စ။

ထိုဖဲႀကိဳးဝါစကေလးကို ကၽြန္ေတာ္ ေကာက္ကိုင္ၾကည့္သည္။ ဖဲႀကိဳးဝါ မဟုတ္ေတာ့ဘဲ ထဘီအထက္ဆင္စႀကီး ျဖစ္ေနေလသည္။

သစ္ပုပ္ပင္ေပၚသို႔ အလန္႔တၾကား ေမာ့ၾကည့္မိသည္။ အကိုင္းမ်ားမွာ ဖဲႀကိဳးဝါေတြ မရွိေတာ့ပါ။ အပင္ခြဆံုက သစ္ေခါက္ဘုလံုးႀကီးမွာသာ အထက္ဆင္စ အနက္ႀကီး ခ်ည္ထားသည္ကို ေတြ႕ရေလသည္။



၂

ကၽြန္ေတာ္ လန္႔ႏိုးလာေသာအခါ ခ်စ္ဝင္းကို သူ႕စားပြဲမွာ ထိုင္ေနသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ သူသည္ မီးေသေနေသာ ေငြစံပယ္ ေဆးေပါ့လိပ္ႀကီးကို ကိုင္လ်က္ သူ႕ေရွ႕ကနံရံရွိ ဂ်ပန္မပံု ျပကၡဒိန္ကို ေငးၾကည့္ေနသည္။ ေအးျမင့္၏ အိပ္ရာဆီမွ လူးလွိမ့္သံကို ၾကားရသည္။
“ဟင္း”
ေအးျမင့္၏ သက္ျပင္းခ်သံ။

သူတို႔ႏွစ္ေယာက္စလံုးသည္ ႏွလံုးသားႏွင့္ ပတ္သက္၍ က်ဆံုးေနၾကသူႏွစ္ေယာက္ ျဖစ္ပါသည္။ ခ်စ္ဝင္းသည္ ခ်ိဳခ်ိဳကို စာလိုက္ေပးသည္။ ခ်ိဳခ်ိဳက “လုပ္မေနပါနဲ႔” ဟု ေျပာလႊတ္လိုက္သည္။ ေအးျမင့္သည္ ခင္ျမင့္ၾကည္ကို စကားလိုက္ေျပာသည္။ ခင္ျမင့္ၾကည္က “ဖိနပ္ပဲရမယ္” ဟု ေျပာလႊတ္လိုက္ေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သူတို႔ ေဆြးေနၾကျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

ကၽြန္ေတာ္ကျဖင့္ မေဆြးေသးပါ။ မေဆြးေသးပါဟု ဆိုေသာေၾကာင့္ မၾကာမီ ေဆြးလိမ့္မည္ဟု မယူဆေစလိုပါ။ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ရက္ကပင္ ကၽြန္ေတာ္သည္ မိေက်ာ္ကို ေအာင္ျမင္စြာ စာေပးခဲ့ပါသည္။ မိေက်ာ္ ေက်ာင္းကအျပန္ ဘတ္စ္ကားေပၚမွာ ေပးလိုက္ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ဘတ္စ္ကားေပၚမွာ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ မိေက်ာ္ ျငင္းလို႔မရပါ။ ယူသြားရပါသည္။ ဘယ္ေလာက္မ်ား ပိုင္လိုက္လွပါသလဲ။ ဟိုႏွစ္ေကာင္ႏွင့္ တျခားစီပါ။

သူတို႔ကို ကၽြန္ေတာ့္အိပ္မက္အေၾကာင္း ေျပာျပပါသည္။
“မင္းအိပ္မက္က နိမိတ္မေကာင္းဘူးကြ”
ခ်စ္ဝင္းႏွင့္ ေအးျမင့္က ေဝဖန္ပါသည္။ အမွန္ေတာ့ သူတို႔ေျပာသလို မဟုတ္ႏိုင္ပါ။ သူတို႔သည္ ကၽြန္ေတာ္ စာေပးျဖစ္သည္ကို မနာလိုျဖစ္ေနၾကျခင္းပါ။ သူခိုးေသေဖာ္ညွိ အၿမီးျပတ္ေသာ ေျမေခြးလိုျဖစ္ပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္သည္ မိေက်ာ္ကိုေပးလိုက္ေသာ စာထဲမွာ ေရးသားထားသည္ကလည္း သိပ္မိလိုက္လွပါသည္။ ၾကည့္ပါေလ။

ႏွင္းဆီပန္းကေလးေတြ ဖ်ားတဲ့အခါ
ေနမင္းက ေဆးကုေပးတယ္
ၾကယ္ကေလးေတြ ဖ်ားတဲ့အခါ
လမင္းက ေဆးကုေပးတယ္
ကိုယ့္ႏွလံုးသား ဖ်ားတဲ့အခါ
မိေက်ာ္က ေဆးကုေပးပါေနာ္

ေဟ့.... ေဟ့၊ ဒီလိုစာမ်ိဳးကို ဖတ္ရတဲ့အခါ ဘယ္မိန္းကေလးကမ်ား ကၽြန္ေတာ့္ကို မခ်စ္ဘဲ ေနႏိုင္လိမ့္မွာတဲ့လဲ။



၃

“သူ႕ကို တို႔ သူငယ္ခ်င္းလိုပဲ ခင္ခ်င္တယ္”
မိေက်ာ္ေခၚ ခင္စန္းေက်ာ္၏ အေျဖ။ ကၽြန္ေတာ္ ဘာျပန္ေျပာရမည္မွန္း မသိပါ။ ကၽြန္ေတာ့္စိတ္ကူးထဲမွာတုန္းက တစ္မ်ိဳးပါ။ ပုဂံလမ္းထိပ္ကေနၿပီး မိေက်ာ္ကို ေစာင့္မည္၊ မိေက်ာ္ ၁၆ ကားေပၚက ဆင္းလာေသာအခါ ကၽြန္ေတာ့္စာကိစၥကို ေမးမည္။ ထိုအခါ မိေက်ာ္သည္ ရွက္သျဖင့္ ေခါင္းငံု႔ထားလိမ့္မည္။ ကၽြန္ေတာ္က အတင္းေမးေသာအခါတြင္မွ....

ခုေတာ့ျဖင့္ ဒီလိုမဟုတ္ပါ။ မိေက်ာ္သည္ ဘတ္စ္ကားေပၚမွဆင္းၿပီး ကၽြန္ေတာ့္ကိုေတြ႕လွ်င္ ရွက္ေၾကာက္ျခင္း အလ်ဥ္းကင္းေသာ မ်က္ႏွာျဖင့္ ေျပာလိုက္ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ အမွန္ေတာ့လည္း သူ ကၽြန္ေတာ့္ကို ေၾကာက္ရန္ မလိုပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔သည္ ဆယ္တန္းမွာတုန္းက တစ္တန္းတည္း ေနလာခဲ့ၾကပါသည္ မဟုတ္လား။ သို႔ရာတြင္ ကၽြန္ေတာ္ကေတာ့ သူ႕ကို ေၾကာက္ေနပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္၏ စိတ္ကူးထဲက စကားမ်ားသည္ မရွိေတာ့ၿပီ၊ တုန္ယင္ထစ္ေငါ့ေသာ စကားမ်ားသည္သာ။
“တို႔ကို.. တို႔ကို စိတ္ဆိုးသြား....”
“စိတ္ေတာ့ ဆိုးခ်င္တယ္၊ ဒါေပမယ့္ မဆိုးေတာ့ပါဘူး”
“ဒါျဖင့္ရင္ ဟိုဥစၥာ”
“ေနာက္တစ္ခါေတာ့ ဒီလိုထပ္လုပ္ရင္ေတာ့ စိတ္ဆိုးမိလိမ့္မယ္ ထင္တယ္”



၄

“နင့္အေျခအေနက သိပ္အဆိုးႀကိး မဟုတ္ေသးပါဘူးဟယ္”
ခင္ေအးသန္းက ေျပာေလသည္။

ရန္ကုန္တကၠသိုလ္၏ ပန္းခ်ီခန္းမသည္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ စတည္းခ်ရာ ေနရာျဖစ္သည္။ အတန္းမရွိေသာအခ်ိန္၊ အတန္းၿပီးေသာအခ်ိန္ သို႔မဟုတ္ အတန္းလစ္ေနေသာ အခ်ိန္မ်ားတြင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔သည္ ပန္းခ်ီခန္းမမွာ ထိုင္ၾကသည္။
“ဆက္လုပ္စမ္းပါကြာ၊ ျဖစ္ပါတယ္၊ ငါ့တုန္းကဆိုရင္ မင္းထက္ေတာင္ အေျခအေန ဆိုးေသးတယ္၊ ေနာက္ေတာ့လည္း ျဖစ္သြားတာပါပဲ”
ဘာဘာေက်ာ္သည္ ကၽြန္ေတာ့္ကို အားေပးသလိုလိုႏွင့္ ႂကြားျပန္သည္။ ႂကြားလည္း ႂကြားစရာပါ။ ခုဆိုလွ်င္ သူ႕ေကာင္မေလးသည္ သူ႕ကို ထမင္းဘူးထဲက ထမင္းကိုလည္း ေကၽြးသည္။ ပိုက္ဆံကိုလည္း ေခ်းသည္။ (မွတ္ခ်က္၊ ဘယ္ေတာ့မွ ျပန္မဆပ္ပါ) ကၽြန္ေတာ္တို႔ပင္လွ်င္ သူ႕ထမင္းဘူးကို ကပ္စားရေသးသည္။ သူ႕ေကာင္မေလးေခ်းေသာ ပိုက္ဆံျဖင့္ လက္ဖက္ရည္ ကပ္ေသာက္သည္။

တကယ္ေတာ့မူ ကၽြန္ေတာ္သည္ နာမည္ႀကီးထမင္းငတ္ ျဖစ္ပါသည္။ ဒီစကားကေလးသည္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ပန္းခ်ီခန္းမအတြက္ အဓိပၸာယ္မ်ားစြာ ရွိပါသည္။

“အၾကင္သူတစ္ေယာက္သည္ မိန္းကေလးတစ္ေယာက္၏ အခ်စ္ကို ရသည္ျဖစ္အံ့၊ ထိုသူသည္ ထိုမိန္းကေလး၏ ထမင္းဘူးကိုပါ ရေတာ့သည္သာ”

သူတို႔သည္ ထိုရရွိလာေသာ ထမင္းဘူးကို တစ္ေယာက္တည္း ဘယ္ေတာ့မွ မစားတတ္၊ ပန္းခ်ီခန္းမသို႔ မရရေအာင္ ယူလာတတ္သည္။ သူငယ္ခ်င္းေတြကို ခြဲေဝေကၽြးတတ္သည္။ ပန္းခ်ီခန္းက လူမ်ားသည္ ဆင္းရဲမြဲေတေနၾကသူမ်ား မဟုတ္ၾကပါ။ သို႔ရာတြင္ ေငြေတာ့ျဖင့္ အၿမဲ ျပတ္လပ္ေနတတ္ၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ တစ္ေယာက္ေယာက္က မိန္းကေလးတစ္ေယာက္ကို လိုက္ေတာ့မည္ဆိုလွ်င္ အားရဝမ္းသာ ကူညီတတ္သည္။ ပန္းခ်ီခန္းအတြက္ ထမင္းဘူးတစ္ဘူး၊ ပိုက္ဆံေခ်းမည့္ မိန္းကေလးတစ္ေယာက္ တိုးလာမည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။

ခုအခ်ိန္မွာျဖင့္ ကၽြန္ေတာ္သည္ “နာမည္ႀကီး ထမင္းငတ္” ျဖစ္ပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္သည္ မိေက်ာ္၏ ထမင္းဘူးထဲမွ ထမင္းတစ္ဇြန္းကိုမွ်ပင္ မစားဖူးေသးပါ မဟုတ္လား။ သို႔ရာတြင္ စိတ္ဓာတ္ျဖင့္ မက်လိုက္လွေသးပါ။



၅

“မိေက်ာ္”
“ဘာလဲ”
“တို႔.... တို႔ ေျပာစရာတစ္ခုရွိလို႔”
“႐ိုး႐ိုးသားသား သူငယ္ခ်င္းလိုေျပာမယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ေျပာပါ၊ ဆန္းဆန္းျပားျပား ဆိုရင္ေတာ့ နားမေထာင္ခ်င္ဘူး”
“အဲ.... ေအးေလ၊ သူငယ္ခ်င္းလိုပဲ ေျပာပါ့မယ္”
“ေျပာေလ.... ဘာလဲ”
“ဟို.... ဟိုဥစၥာ၊ ထမင္းဘူး ပါလာလား”
“ဒီမွာေလ၊ မေတြ႕ဘူးလား”
“ဘာဟင္းလဲ”
“ငါးရံ႕ေျခာက္ဟင္းနဲ႔ ပဲသီးေၾကာ္”
“ေၾသာ္ ဟုတ္လား၊ ဒါျဖင့္ သြားေတာ့မယ္ေနာ္”



၆

“သိပ္္ညံ့တဲ့ေကာင္ပဲကြာ၊ မိေက်ာ္က မေျပာနဲ႔ဆိုေပမယ့္ အတင္း မရမက ေျပာေပါ့ကြ”
“ဟာ.... ငါေၾကာက္တယ္ကြ၊ မိေက်ာ္က သိပ္စိတ္ႀကီးတာေနာ္၊ အျပတ္ေကာလိုက္ရင္ ဒုကၡ”
“ညံ့ပါေပ့ကြာ၊ မင္းနာမည္ကို ဥာဏ္ကိုကိုလို႔ မွည့္ဖို႔မေကာင္းဘူး၊ ညံ့ကိုကိုလို႔ မွည့္ဖို႔ေကာင္းတယ္”
“အံမာ.... မင္းတို႔ကေတာ့ အျဖစ္ရွိလို႔လား၊ လုပ္မေနပါနဲ႔လို႔ အေျပာခံရတဲ့ေကာင္နဲ႔၊ ဖိနပ္ပဲရမယ္ဆိုတဲ့ ေကာင္ေတြကမ်ား”
“ဟ.... ငါတို႔က ဒီလို အေျပာခံရေပမယ့္ ဆက္လက္ႀကိဳးစားလ်က္ပဲ၊ တစ္ေန႔က်ေတာ့ မင္းေတြ႕ရမွာေပါ့ကြာ”



၇

“မိေက်ာ္”
“ဘာလဲ”
“တို႔ ေျပာစရာ တစ္ခုရွိလို႔”
“သူငယ္ခ်င္းလို ေျပာမွာလား”
“မဟုတ္ဘူး”
“ဒါျဖင့္ မေျပာပါနဲ႔”
“ေျပာရမယ္ မိေက်ာ္၊ ေျပာရမယ္၊ တို႔ရင္ထဲမွာ....”
“ဒီမွာ ဥာဏ္ကိုကို၊ တို႔ကို ေနာက္တစ္ခါ ဒီစကားမ်ိဳး လံုးဝ ထပ္မေျပာပါနဲ႔၊ ေျပာခဲ့လို႔ရွိရင္ေတာ့ သူငယ္ခ်င္းအျဖစ္ကပါ ရပ္စဲလိုက္ရလိမ့္မယ္၊ ဒါပါပဲ”



၈

အေရာင္ေျပာင္းသြားေသာ ႏွလံုးသား

လစ္တမတ္အျပာ
အက္ဆစ္မွာ ထည့္
ပကတိ နီသြားေစသည္။
လစ္တမတ္အနီ
ေဗ့စ္ရည္မွာ ထည့္
ပကတိ ျပာသြားေစသည္။
ပန္းႏုေရာင္ ႏွလံုးသား
ဘာဂုဏ္မ်ား ေျမာက္လို႔
အစိမ္းေရာင္သို႔ ေျပာင္းသြားတာလည္းကြယ္။

ကၽြန္ေတာ္၏ အေဆြးကဗ်ာမ်ားသည္ ပန္းခ်ီခန္းမ၏ နံရံကပ္စာေစာင္တြင္ ပါဝင္လာခဲ့သည္။ ဓာတုေဗဒေက်ာင္းသူေလး မိေက်ာ္ကို ရည္႐ြယ္စပ္ထားေသာ ဓာတုေဗဒဆိုင္ရာ ကဗ်ာမ်ား။ ကၽြန္ေတာ္ ေဆြးေနေၾကာင္းကို ပန္းခ်ီခန္းတစ္ခန္းလံုးက သိၾကပါသည္။ အို.... သူတို႔တင္ မဟုတ္ပါ။ ကိုေအာင္ရင္ လက္ဖက္ရည္ဆိုင္က တင္ဝင္းတို႔၊ ျဖဴဝင္းတို႔လည္း သိသည္။ အေအးဆို္င္က အေမၾကည္လည္း သိပါသည္။



၉

ထိုအေတာအတြင္းမွာပင္ ခ်စ္ဝင္းႏွင့္ ေအးျမင့္တို႔၏ အခ်စ္ကိစၥမ်ား ေျပလည္သြားၾကပါသည္။

ခ်စ္ဝင္းသည္ သူ႕ကိုမွ ျပန္မခ်စ္ရင္ ေက်ာင္းမတက္ေတာ့ဘူး၊ အင္းလ်ားကန္ထဲ ခုန္ခ်မည္ဟု ဆိုေသာေၾကာင့္ သနားၿပီး ခ်စ္သြားသည္ဟု ဆို၏။ ေအးျမင့္ကမူ သူ႕ေခါင္းတံုးဆံေထာက္ ဆံပင္ကို နည္းနည္းပိုရွည္ေပးပါမည္ ဟူေသာ ကတိျဖင့္ ခင္ၾကည္ျမင့္၏ အခ်စ္ကို ရသြားပါသည္။

သူတို႔သည္ အဝတ္အစားအသစ္မ်ား ခ်ဳပ္ၾကပါသည္။ တစ္ေန႔လွ်င္ ေရသံုးခါေလာက္ ခ်ိဳးပါသည္။ ခ်စ္ဝင္းဆိုလွ်င္ ေပါင္ဒါဘူးတစ္ဘူးပင္ ဝယ္လိုက္ပါသည္။ သူတို႔၏ အေၾကာင္းမ်ားကို ကၽြန္ေတာ့္အား ျပန္ေျပာၾကပါသည္။
“ခင္ၾကည္ျမင့္ လက္ကေလးက ႏုႏုေလးကြ”
“ဟင္.. မင္းက ခုမွ လက္ကိုင္တဲ့အဆင့္လားကြ”
“ေဟ့ေကာင္၊ လက္မကိုင္လို႔ ေျခေထာက္ကို ကိုင္ရမွာလား”
“ေၾသာ္.. ေအးျမင့္ ေအးျမင့္၊ ဆံပင္တိုသေလာက္ တံုးလွေသးပါလားကြာ၊ ႏႈတ္ခမ္းက ဘာလုပ္ဖို႔ထားတာလဲ”
“ထမင္းစားဖို႔ေပါ့ကြ”
ေၾသာ္.... သူတို႔မွာျဖင့္ ေပ်ာ္ႏိုင္ၾကပါေပသည္။ ကၽြန္ေတာ့္မွာေတာ့ျဖင့္ ..။

ခ်စ္ဝင္းႏွင့္ ေအးျမင့္သည္ ကၽြန္ေတာ့္ကို အားမရၾကပါ။
“ဥာဏ္ႀကီး၊ ဆက္လုပ္ပါကြာ၊ မင္းကလည္း ေပ်ာ့ညံ့လိုက္တာ”
“ေတာ္ပါၿပီကြာ၊ ငါ့အျဖစ္နဲ႔ငါ ရွိပါေစေတာ့”
သို႔ရာတြင္ ကၽြန္ေတာ္သည္ စာတစ္ေစာင္ကို ေရးေလသည္။



၁၀

မိေက်ာ္
ေနာက္ဆံုးအႀကိမ္ ေႏွာင့္ယွက္တယ္လို႔ သေဘာထားလိုက္ပါေတာ့။ ဒီတစ္ခါမွ တို႔လိုခ်င္တဲ့ အေျဖကို မရရင္ ေနာက္ကို ဘယ္ေတာ့မွ မေႏွာင့္ယွက္ေတာ့ပါ။ မိေက်ာ္ေျပာသလို သူငယ္ခ်င္းအျဖစ္ကပါ ရာသက္ပန္ ရပ္စဲခ်င္ ရပ္စဲလိုက္ပါ။ သန္းေခါင္ထက္ေတာ့ ညဥ့္မနက္ႏိုင္ေတာ့ပါ။ နက္ျဖန္ မိေက်ာ္တို႔ အတန္းၿပီးခ်ိန္မွာ တို႔ လာေစာင့္ေနမယ္။ တို႔ကို ခ်စ္တယ္ဆိုရင္ အက်ႌအျဖဴေရာင္ ဝတ္ခဲ့ပါ။ အျဖဴေရာင္ကို ႀကိဳဆိုေနပါ့မယ္။

ဥာဏ္

P.S. မိေက်ာ္ မႀကိဳက္ဘူးဆိုလို႔ တို႔ ေဆးလိပ္ျဖတ္လိုက္ပါၿပီ။



၁၁

အခန္းအမွတ္ S.17 ေရွ႕က စႀကၤအုတ္ခံုေပၚမွာ ထိုင္ေစာင့္ေနသည္။ S.17 သည္ ဝင္ေပါက္တစ္ခုတည္းသာရွိေသာ သီေရတာေခၚ အခန္းႀကီးျဖစ္သည္။ တစ္ေပါက္တည္းေသာ ဝင္ေပါက္ကို ပိတ္ထားသျဖင့္ အထဲကို မျမင္ရ။ ဆရာ၏ စာသင္သံသာ ထြက္လာသည္။

စကၠန္႔တို႔သည္ ေျပးလႊားေနၾကသည္။ တစ္နာရီခြဲ၊ အတန္းၿပီးသင့္ပါၿပီ၊ ဆရာသည္ သင္လို႔ေကာင္းတုန္း။
“အစ္ကို ဒူးယားေသာက္မလား”
စီးကရက္သည္ ကုလားကေလး ေရာက္လာသည္။ ဝယ္မည္ျပဳၿပီးမွ မိေက်ာ္ကို ကတိ္ေပးထားတာ သတိရသျဖင့္ မဝယ္ျဖစ္ေတာ့။ ကုလားကေလးသည္ အက်ႌအျဖဴ ဝတ္ထားသည္။
“မင္း ဘာျဖစ္လို႔ အက်ႌအျဖဴ ဝတ္တာလဲ”
“ကၽြန္ေတာ့္မွာ ဒီအက်ႌတစ္ထည္ပဲ ရွိတာ၊ ဒါပဲ ဝတ္ရမွာေပါ့ဗ်ာ”

တစ္နာရီ မိနစ္ေလးဆယ္၊ တံခါးပြင့္လာသည္။ ဆရာ ထြက္လာသည္။ ဆရာသည္ တိုက္ပံုအက်ႌအနက္ကို ဝတ္ထားသည္။ အထဲက ရွပ္အက်ႌမွာ အျဖဴ။

အခန္းထဲက ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူမ်ား ထြက္လာၾကသည္။ ကၽြန္ေတာ္ မၾကည့္ရဲသျဖင့္ ေခါင္းငံု႔ထားရသည္။ ကၽြန္ေတာ့္ေရွ႕က လူေတြ ျဖတ္သြားၾကသည္။ ေျခသံမ်ားႏွင့္ ကၽြန္ေတာ့္ရင္ခုန္သံသည္ အတူတူ။

ႏွစ္လက္မ ေဒါက္ျမင့္ဖိနပ္ အနီကေလးကို စီးထားသည္မွာ မိေက်ာ္၏ ေျခေထာက္ကေလး။ မ်က္စိကို အေပၚသို႔ တျဖည္းျဖည္း တက္ၾကည့္သည္။ ထဘီ အနီေရာင္။ အက်ႌကို ၾကည့္သည္။
ဟင္.... အနီ.. အနီ။
ရက္စက္လွစြာေသာ အနီ။

ေငြသြင္းဌာနကို ဘယ္လိုျဖတ္ခဲ့သနည္း။ သစ္ပုပ္ပင္ႀကိးကို ဘယ္လို ေကြ႕ေရွာင္ခဲ့သနည္း။ ဝိဇၨာခန္းမကို ဘယ္လို ျဖတ္ခဲ့သနည္း။ ပန္းခ်ီခန္းမကို ဘယ္လို ေရာက္ခဲ့သနည္း။



၁၂

ေစာင့္ေနၾကသူမ်ားက ေမးသည္။
“ဘယ္လိုလဲေဟ့”
“အနီတဲ့ကြာ”
ကၽြန္ေတာ္သည္ စားပြဲေပၚမွာ မ်က္ႏွာအပ္ထားလိုက္သည္။
“ဘယ္လိုျဖစ္တာလဲဆိုတာ ေျပာပါဦးဟယ္”
ယဥ္ယဥ္ေထြး၏ အသံကို ၾကားရသည္။ ကၽြန္ေတာ္ ေခါင္းခါလိုက္သည္။
အစ္မႀကီး မ်ိဳးျမင့္ခင္က ေျပာျပန္သည္။
“ဒီေလာက္လည္း ျဖစ္မေနပါနဲ႔ဟယ္”
“အစ္မႀကီးမွာ ခံစားတတ္တဲ့ ႏွလံုးသား မရွိပါဘူးဗ်ာ”

ပန္းခ်ီဆြဲရာတြင္ ပံုစံ စံျပအျဖစ္ထားေသာ အ႐ိုးေခါင္းႀကီးကို ေငးၾကည့္ေနမိသည္။ ဒီမွာ ခင္ဗ်ားေကာ လူ႕ဘဝတုန္းက အသည္းကြဲဖူးသလား။ က်ဳပ္လည္း တစ္ေန႔ေန႔ ခင္ဗ်ားလို ျဖစ္မွာပဲ။ အဲဒီအခါက်ရင္..
“ေဟ့.. ဟိုမွာၾကည့္စမ္း”
ခ်စ္ဝင္း၏ အလန္႔တၾကားေအာ္သံေၾကာင့္ ေခါင္းေထာင္ၾကည့္မိသည္။
ခ်စ္ဝင္း ၫႊန္ျပရာမွာ....
အို.... အျဖဴေရာင္၊ ခ်စ္လွစြာေသာ.. အျဖဴေရာင္။

မိေက်ာ္သည္ လက္ေမာင္းရင္းနားက ေဖာင္းေဖာင္းကေလး ျဖစ္ေနေသာ အက်ႌအျဇဴကေလးကို ဝတ္၍ လာေနပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္ သူ႕ဆီ ထ၍ေျပးသည္။



၁၃

အခန္း A.5 နားက စြယ္ေတာ္ပင္ေအာက္က ခံုတန္းကေလးမွာ ထိုင္ၾကသည္။ ဘာက စေျပာရမွန္း မသိ။
“မိေက်ာ္.... အျဖဴေရာင္၊ တို႔ကို ခ်စ္.. ခ်စ္လို႔”
စကားတို႔သည္ ကၽြန္ေတာ့္လက္ေရးမ်ားလိုပင္ မညီမညာ ထြက္လာသည္။ မိေက်ာ္ ရွက္လို႔ ေခါင္းငံု႔သြားသည္။
“ခုနတုန္းက အက်ႌအနီ ဘာျဖစ္လို႔ ဝတ္တာလဲ”
“အိမ္ကထြက္လာတုန္းက နည္းနည္းခ်မ္းတာနဲ႔ အေပၚက ထပ္ဝတ္လာတာ”
“တို႔နဲ ႔ေတြ႕တဲ့အခ်ိန္မွာေတာ့ အက်ႌအနီႀကီးကို ခၽြတ္ထားဖို႔ ေကာင္းပါတယ္ဟာ”
“တို႔ေလ.... တို႔.. ရွက္လို႔”

ဘာဆက္ေျပာရမွန္း မသိတတ္ျပန္။ ေခၽြးျပန္လာသည္။ ေခၽြးသုတ္မည္ဟု လြယ္အိတ္ထဲက လက္ကိုင္ပုဝါကို ထုတ္သည္။ ေဟာ.. ဘယ္အခ်ိန္က လက္ကိုင္ပုဝါၾကားထဲ ညပ္ေနမွန္း မသိရေသာ ခေပါင္းစီးကရက္ တစ္လိပ္သည္ လက္ကိုင္ပုဝါႏွင့္အတူ ခုန္ထြက္လာၿပီး ကၽြန္ေတာ့္ေပါင္ေပၚ လာတင္ေနသည္။ မိေက်ာ္က မိသြားပါသည္။
“ဟင္.. ဟင္ ဒါကဘာလဲ”
“ခေပါင္း”
“ဒါေတာ့ သိတာေပါ့၊ ဒါ ဘယ္သူေသာက္တာလဲ”
“တင္.. တင္ဝင္း ေသာက္တာ၊ အဲ.. မဟုတ္ပါဘူး၊ နႏၵေသာက္တာ”
“နႏၵ ခေပါင္း ဘယ္ေတာ့မွ မေသာက္ဘူး၊ ဒူးယားမွေသာက္တာ တို႔သိတယ္၊ ဟင္း.. ေဆးလိပ္ျဖတ္ၿပီေလး ဘာေလးနဲ႔ တို႔ကို သက္သက္ညာတာေပါ့ေလ”
“မ..မဟုတ္ရပါဘူးဟာ၊ ေနာက္ကို တကယ္ မေသာက္ေတာ့ပါဘူး”

ကၽြန္ေတာ္သည္ အေယာင္ေယာင္အမွားမွား ျဖစ္ၿပီး စီးကရက္ကို လႊင့္ပစ္ရန္ ေနာက္သို႔ လွည့္ၾကည့္မိသည္။ စႀကၤအုတ္ခံုေအာက္သို႔ ေခါင္းႏွစ္လံုး ရိပ္ခနဲ ဝင္ပုန္းလိုက္သည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ေမာင္စံရွားႏွင့္ ကင္းေကာင္ႀကီးတို႔ လာေခ်ာင္းေနၾကေၾကာင္း ကၽြန္ေတာ္ သိလိုက္ပါသည္။

သူတို႔ကို ႂကြားလိုက္ရဦးမည္။ မိေက်ာ္၏ ထမင္းဘူးထဲက ထမင္းကို အားရပါးရ စားျပလိုက္မည္။ ဒီႏွစ္ေကာင္ သြားရည္ယိုက်သြားေအာင္။

မိေက်ာ္၏ ထမင္းဘူးကို ဖြင့္လိုက္သည္။ အထဲမွာ ထမင္းတစ္ဝက္ေလာက္သာ က်န္ေတာ့သည္။ ဟင္း လံုးဝမရွိ။ မိေက်ာ္က ခစ္ခနဲ ရယ္သည္။
“နက္ျဖန္က်ရင္ တို႔ ထမင္းပိုထည့္ခဲ့မယ္”

မည္သို႔ပင္ျဖစ္ပါေစ၊ ထိုေန႔မွစ၍ ပန္းခ်ီခန္းမအတြက္ ထမင္းဘူးတစ္ဘူး တိုးလာျခင္းသည္ “ဝမ္းေျမာက္ဖြယ္သတင္း”ပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ေကာင္းခ်ီးၾသဘာ ေပးၾကပါကုန္။

(ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ပန္းခ်ီမိသားစုသို႔ အမွတ္တရ)

(႐ုပ္ရွင္ပေဒသာ၊ ေဖေဖာ္ဝါရီ၊ ၁၉၇၈)

လမ္းျဖတ္ကူးေသာ ႏွလံုးသား - မင္းလူ

 

လမ္းျဖတ္ကူးေသာ ႏွလံုးသား

၁

သူ႕ကိုေမြးၿပီး နာရီပိုင္းေလာက္အၾကာတြင္ သူ႕အေမ ဆံုးသည္။ သူ႕အေဖေနာက္ကို လိုက္သြားျခင္းျဖစ္၏။

သူ႕အေမသည္ ေသဆံုးခါနီးဆဲဆဲတြင္ သူ႕သားကေလးအား “ေမာင္စု”ဟု ေခၚပါေလဟု မွာၾကားခဲ့သည္။



၂

မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ ေမာင္စုသည္ ယခုအခါ ေရခဲေရေရာင္းေန၏။ ဆူးေလဘုရားအနီး ရသာမုန္႔တိုက္ (ယခင္ရွားမီး)ႏွင့္ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္၊ မဟာဗႏၶဳလလမ္းေဘး အမွတ္ ၁၊ ၃၊ ၁၃၊ ၁၄ ဘတ္စ္ကားမွတ္တိုင္မ်ား တစ္ဝိုက္သည္ သူ႕ေရခဲေရ ျဖန္႔ျဖဴးရာဌာန ျဖစ္သည္။

ေခြးေျခတစ္ခုေပၚတြင္ သံပံုးဝိုင္းရွိသည္။ သံပံုးဝိုင္းေပၚတြင္ ေရခြက္တင္ရန္ သံဆန္ခါရွိသည္။ သံဆန္ခါႏွင့္ ဆက္လ်က္ သံတိုင္ကေလးတြင္ ေရစစ္သံုးခု အဆင့္ဆင့္ရွိသည္။ အေပၚဆံုးေရစစ္ထဲတြင္ ေရခဲတံုး အေသးတစ္တံုးရွိသည္။ သံဆန္ခါေပၚတြင္ ေရခဲတံုးကို စြပ္က်ယ္စျဖင့္ ဖံုးအုပ္ထားသည္။

ေရခဲကို စြပ္က်ယ္စျဖင့္ အုပ္ထားလွ်င္ ၾကာရွည္ခံေၾကာင္း ေမာင္စု အေတြ႕အႀကံဳအရ သိသည္။ သိပၸံပညာအရမူ စြပ္က်ယ္စသည္ အပူကာပစၥည္း ျဖစ္သည္။ ၎သည္ အျပင္ကအပူဓာတ္ ေရခဲဆီသို႔ အလြယ္တကူမေရာက္ေအာင္ ထိန္းထားေပးသည္။

သို႔ရာတြင္ သိပၸံပညာကို ေမာင္စု မသိေခ်။ စိတ္လည္း မဝင္စားေခ်။ သူစိတ္ဝင္စားသည္မွာ ပံုးထဲကေရမ်ား တျဖည္းျဖည္းေလ်ာ့လာ၊ သူ႕ပိုက္ဆံခြက္ထဲမွာ ေငြစအေႂကြမ်ား တျဖည္းျဖည္းမ်ားလာဖို႔သာ ျဖစ္ေလသည္။

ေလာကႀကီးတြင္ အစစ္အမွန္တရားဟူသည္ ရွိသေလာ၊ ရွိလွ်င္ မည္ကဲ့သို႔ေသာ အရာေပနည္းဟု ေတြးေခၚရွင္တို႔ ႀကံဆခဲ့ၾကသည္။ အစစ္အမွန္တရားသည္ အာေပါဓာတ္ ျဖစ္သည္ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ အနႏၲဝိညာဥ္ေတာ္ ျဖစ္သည္ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ အရာဝတၳဳတို႔၏ ဆန္႔က်င္ေပါင္းစည္းျခင္း ျဖစ္သည္ဟူ၍လည္းေကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြးဆခဲ့ၾကသည္။

ေမာင္စုအဖို႔မူ အစစ္အမွန္တရားသည္ ေရခဲတံုးႏွင့္ ေရခဲေရပင္ ျဖစ္သည္။ ေရခဲတံုးသည္ သူ႕ဘဝ၊ ေရခဲေရျဖင့္ လူအမ်ားကို ၿငိမ္းေအးေစမည္။



၃

ေမာင္စုသည္ ပိန္၏။ မည္း၏။ ဆံပင္ရွည္၏။ ဆံပင္ညွပ္ရန္ ပိုက္ဆံမရွိေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ေလသည္။ သူ႕အက်ႌမွာ အဖာရာ၊ အေထးရာေတြ ရွိ၏။ ထြင္ထားျခင္း မဟုတ္ပါေခ်။ ေပါက္ၿပဲေနေသာေၾကာင့္ ဖာထားျခင္း ျဖစ္ေလသည္။

ေမာင္စုအေၾကာင္းေျပာလွ်င္ မတူးအေၾကာင္း ပါရမည္။ မတူးမွာ ခါးမရွိေခ်။ ဝမ္းဗိုက္ နည္းနည္းစူ၏။ သို႔ရာတြင္ ဝေတာ့မဝ။ သူ႕ဆံထံုးသည္ တမာသီးထက္ေတာ့ ႀကီး၏။ မာလကာသီးေလာက္ေတာ့ ရွိမည္။ က်စ္ဆံၿမီး က်စ္ထားေသာအခါ ျပားႏွစ္ဆယ္တန္ အီၾကာေကြးႏွင့္ တူေလသည္။ သူ႕အသား ညိဳညစ္၏။ သူ႕သြားမ်ားသည္ မညီညာေခ်။ သြားမတိုက္ေသာေၾကာင့္ သူ႕သြားအရင္းပိုင္းမ်ားသည္ အဝါေရာင္ ျဖစ္ေန၏။ ေမာင္စုကမူ ပုလဲလံုးကေလးမ်ားကို ေ႐ႊကြပ္ထားသည္ဟု ထင္မိေလသည္။

မတူးသည္ ကိတ္မုန္႔ကို မစားဖူးေခ်။ သို႔ရာတြင္ သူ ကိတ္မုန္႔ေရာင္းသည္။ အရင္ကေတာ့ ရသာမုန္႔တိုက္ ေရွ႕တည့္တည့္မွာ ေရာင္းသည္။ ရသာမုန္႔တိုက္ေရွ႕တြင္ ေဈးမေရာင္းရ ေၾကညာလိုက္ေသာအခါ ရသာမုန္႔တိုက္ေရွ႕တြင္ မေရာင္းေတာ့ေခ်။ ရသာမုန္႔တိုက္ေဘးသို႔ ေ႐ႊ႕ေရာင္း၏။ က်ဴလီယာဗလီ၏ ဆင္ဝင္ေအာက္မွာ။

ေမာင္စု၏ဆိုင္ႏွင့္ မတူး၏ဆိုင္တို႔၏ ၾကားတြင္ မဟာဗႏၶဳလရွိ၏။ မဟာဗႏၶဳလလမ္းလို႔ ဆိုလိုသည္။ ေမာင္စုသည္ ငါးျပားကအစ ႏွေျမာတတ္သည္။ ပိုက္ဆံငါးျပားဆိုေတာ့ ခုေခတ္မွာ ဘာမွသံုးလို႔မရဘူးဟု အခ်ိဳ႕က ေျပာၾကသည္။ ေမာင္စုအျမင္မွာ သံုးတတ္လွ်င္ သံုး၍ရသည္။

တစ္ခြက္လွ်င္ တစ္ဆယ့္ငါးျပားတိတိတန္ေသာ ေမာင္စု၏ ေရခဲေရကို မတူးသည္ တစ္ေန႔သံုးခြက္ေလာက္ အလကားေသာက္သည္။ သူေရာင္းေသာ ကိတ္မုန္႔ကိုမူ ေမာင္စုအား တစ္ခါမွ် မေကၽြးဖူးေခ်။ သို႔ရာတြင္ ေမာင္စု ေက်နပ္သည္။

မတူးသည္ ေမာင္စုထက္ သံုးႏွစ္ခန္႔ငယ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ေမာင္စုကို “နင္” ႏွင့္ “ငါ” ႏွင့္ ေျပာသည္။ ယင္းကိုလည္း ေမာင္စု ေက်နပ္သည္။

အေၾကာင္းမွာ ေမာင္စုသည္ မတူးကို ခ်စ္ေနေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။



၄

ေမာင္စုသည္ မတူးႏွင့္ မည္သို႔မည္ပံု စတင္သိကၽြမ္းခဲ့ရေၾကာင္းကို မမွတ္မိေတာ့ေခ်။ အေၾကာင္းမွာ သူသည္ ဒိုင္ယာရီ မေရးတတ္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ေလသည္။ သူ႕အလိုလို သိသြားၾကသည္ဟု ထင္သည္။

မနက္ဆိုလွ်င္ ေမာင္စုက မတူးကို ဝင္ေခၚသည္။ အတူတူလာၾကသည္။ ေန႔လည္မွာ မတူးက ေမာင္စု၏ ေရခဲေရကို ေတာင္းေသာက္သည္။ ညေန အတူတူ ျပန္ၾကသည္။ ေမာင္စုက မတူး၏အိမ္ကို လိုက္ပို႔သည္။ တျခား ထူးထူးျခားျခား မရွိ။

ႏွစ္ခုေတာ့ ရွိသည္။



၅

“မတူး၊ ငါ ပိုက္ဆံတစ္က်ပ္ႀကီး ေကာက္ရတယ္ဆရာ၊ နင္ဘာစားခ်င္လဲ၊ ငါဝယ္ေကၽြးမယ္”
“ငါလား၊ လဟာျပင္ေဈးက ေခါက္ဆြဲျပဳတ္ေၾကာ္လည္း စားခ်င္တယ္၊ ၿပီးေတာ့ ဖာလူဒါလည္း ေသာက္ခ်င္တယ္၊ ၿပီးေတာ့....”
“ဟာ၊ အဲဒီေလာက္ႀကီးေတာ့ ငါ ဘယ္တတ္ႏိုင္ပါ့မလဲ၊ ေကာက္ရတာက တစ္က်ပ္တည္းရယ္”
“နင္က ဘာစားခ်င္လဲဆိုလို႔ ငါစားခ်င္တာ ေျပာရတာပဲ၊ ဒီလိုလုပ္ေလ၊ နင္ေရာ ငါေရာ စားလို႔ရေအာင္ မုန္႔ဟင္းခါးတစ္က်ပ္ဖိုး သြားဝယ္ၿပီး ႏွစ္ေယာက္တူတူစားမယ္”



၆

“ေမာင္စု၊ နင္ဘာစားမလဲ၊ ငါေကၽြးမယ္”
“အာလူး၊ နင္ဘယ္တုန္းက ငါ့ဝယ္ေကၽြးဖူးလို႔လဲ”
“တကယ္ေျပာတာပါဟ၊ ဒီေန႔ ငါ့ေမြးေန႔ေလ”
“အံမယ္၊ နင္က နင့္ေမြးေန႔ကို သိလို႔လား”
“သိတာေပါ့ဟ၊ စက္တင္ဘာ ၃ ရက္ေန႔တဲ့၊ ဒီေန႔ပဲ ငါ့အေဒၚက ေျပာလိုက္တာ၊ နင္ေကာ နင့္ေမြးေန႔ကို သိလား”
“ဟင့္အင္း မသိဘူး”
“အဲဒါ ထားစမ္းပါဦး၊ နင္ ဘာစားခ်င္လဲ”
“ဒံေပါက္ထမင္း”
“ဟယ္၊ အဲဒါေတာ့ ငါလည္း မတတ္ႏိုင္ဘူး”
“ဒီလိုလုပ္ေလ၊ နင္ေရာ ငါေရာ စားလို႔ရေအာင္ မုန္႔ဟင္းခါးတစ္က်ပ္ဖိုး သြားဝယ္ၿပီး အတူတူ စားၾကတာေပါ့”



၇

ေမာင္စုသည္ မတူးကို ခ်စ္ေနသည္။ သို႔ရာတြင္ သူမေျပာရဲေခ်။ ေျပာဖို႔ ႀကိဳးစားခဲ့သည္မွာလည္း အႀကိမ္ႀကိမ္။ ဒီေန႔ေတာ့ တကယ္ေျပာေတာ့မည္ဟု ဆံုးျဖတ္သြားခဲ့ေသာ္လည္း မတူးကို ေတြ႕လိုက္သည္ႏွင့္ သူ ဆြံ႕အသြားရသည္။ သူမ်ားတကာေတြ ဝင္ဦးသြားမည္ကိုလည္း စိုးရိမ္သည္။

“မတူးေနာ္၊ သၾကားလံုးေရာင္းတဲ့ေကာင္ေတြနဲ႔ သိပ္အေရာမဝင္နဲ႔၊ သူတို႔က ေျခသလံုးအိမ္တိုင္ေတြ”
ထို႔ထက္ပို၍ မေျပာရဲ။ အခ်ိန္ေတြ အမ်ားႀကီး က်န္ပါေသးတယ္ဟူ၍ သူ႕စိတ္ကို သူေျဖသည္။

သို႔ရာတြင္ အခ်ိန္ႏွင့္ ေရခဲတံုးသည္ လူကိုမေစာင့္ေခ်။



၈

နက္ျဖန္ဆိုလွ်င္ မတူး ေတာျပန္ရေတာ့မည္။ ေတာကသူ႕အေမ အသည္းအသန္ ျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ သူ႕အေမ ျပန္ေနေကာင္းလာသည္အထိ ေတာမွာေနရမည္။ သူ႕အေမ ေနေကာင္းၿပီၤးေသာ္လည္း ျပန္လာခ်င္မွ ျပန္လာရေတာ့မည္။

ေမာင္စုသည္ သည္ေန႔ေတာ့ သူေျပာခ်င္ေနေသာ စကားကေလးကို ေျပာေတာ့မည္ဟု ဆံုးျဖတ္လိုက္သည္။ မတူး ဆိုင္မထြက္ေသာေၾကာင့္ မတူးအိမ္သို႔ လာခဲ့သည္။ သူ႕ရင္ထဲက စကားကေလးကို ဖြင့္ေျပာလိုက္ေတာ့သည္။

“ဟိုေရာက္ရင္ ငါ့ဆီစာေရးေနာ္”
မတူးက ေခါင္းခါသည္။

“ဘာျဖစ္လို႔လဲဟယ္”
“မေရးခ်င္ပါဘူး”
“ေရးပါဟယ္၊ ဘာျဖစ္လို႔လဲ”
“ငါမွ စာမတတ္ဘဲ”
“နင္ စာမတတ္ဘူး ဟုတ္လား”
“ေအး နင္ေကာ”
“ငါလည္း မတတ္ဘူး”

စာထည့္ပါလို႔သာ ေျပာရသည္။ ေမာင္စုထံသို႔ စာထည့္ရန္ လိပ္စာမရွိေခ်။ ေမာင္စုေနေသာ ေနရာသည္ အိမ္နံပါတ္မရွိ။ လမ္းနံပါတ္မရွိ။ ရပ္ကြက္အမည္မရွိ။ အမွန္ေတာ့ ေမာင္စုမွာ အိမ္ေျခရာေျခပင္ အတည္တက် မရွိပါ။ “ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ေမာင္စုကိုေပးပါ” ဆိုလွ်င္ ေမာင္စုထံ မည္သို႔ေရာက္ပါမည္နည္း။



၉

ရန္ကုန္တြင္ မတူးမရွိေတာ့သည့္ေနာက္ ရသာမုန္႔တိုက္သည္ ေမာင္စုအတြက္ အဓိပၸာယ္မရွိေတာ့။ မတူး၏ေနရာတြင္ ယခု ကုလားမႀကီးတစ္ေယာက္ ေရာက္ေနသည္။ ထိုကုလားမႀကီးကို ျမင္တိုင္း မတူးကို သတိရသည္။

ကိတ္မုန္႔ကိုျမင္တိုင္းလည္း သတိရသည္။ ယခုအခါ ေရခဲေရကို အလကားေသာက္မည့္သူ မရွိေတာ့။

သို႔ရာတြင္ သူဝမ္းမသာ။

မတူးအေၾကာင္းကို သူသိခ်င္ေနသည္။ မတူး ေနထိုင္ေကာင္းပါရဲ႕လား။ ေတာမွာ ေပ်ာ္ပါ့မလား။ မတူးသည္ သူ႕ကို သတိရေနမလား။ မတူးကို သူခ်စ္ေနၾကာင္း ဖြင့္မေျပာလိုက္ရ။ အကယ္၍ မတူးျပန္လာခဲ့လွ်င္ သူဖြင့္ေျပာေတာ့မည္။

ထိုအခါ မတူးသည္ သူ႕ကို....

“ဟဲ့ ေမာင္စု”
“အင္ အင္၊ ဘာလဲဗ်”
သူ႕အေတြးကို ေႏွာင့္ယွက္ေသာ စီးကရက္သည္ မိန္းမႀကီးကို ေဟာက္လိုက္သည္။
“နင္ မတူးအေၾကာင္း သိၿပီးၿပီလား”
“ဘာလဲ၊ ဘာကိုလဲ”
“ဒီေန႔ သူ႕အေဒၚနဲ႔ေတြ႕လို႔ ေျပာလိုက္တယ္၊ မတူးကို သူတို႔႐ြာက ကုန္စံုဆိုင္ပိုင္ရွင္ တ႐ုတ္နဲ႔ ေပးစားမလို႔တဲ့”
“ဘာေျပာတယ္”
“အဲဒီတ႐ုတ္က အသက္ေလးဆယ္ေလာက္ ရွိၿပီတဲ့၊ မုဆိုးဖိုတဲ့၊ ကေလးက ေလးေယာက္နဲ႔”

ေမာင္စုလက္ထဲတြင္ ကိုင္ထားေသာ ေရခဲတံုးႀကီးသည္ ပလက္ေဖာင္းေပၚသို႔ လြတ္က်သြားသည္။ အစိတ္စိတ္အႁမႊာႁမႊာ ကြဲထြက္သြားသည္။

သူသည္ ပလက္ေဖာင္းေပၚသို႔ ဒူးေထာက္က်သြားသည္။ ေရခဲတံုးအစကေလး တစ္တံုးကို ေယာင္ယမ္းေကာက္ကိုင္မိသည္။ ေရခဲတံုးကေလးသည္ ပူလြန္းသျဖင့္ ျပန္ပစ္ခ်လိုက္မိသည္။ ေရခဲတံုးသည္ သူ႕ဘဝ။

ေမာင္ေထာ္ေလးလမ္းထဲက က်ဴလီယာဗလီဆီမွ အသုဘေမာ္ေတာ္ယာဥ္ ထြက္လာသည္။



၁၀

ေရခဲေရသည္ အလြန္ေအးစက္ေန၏။ သူ႕ရင္သည္ ျခစ္ျခစ္ေတာက္ ပူေနသည္။ ေရခဲပံုးတြင္ ေရစက္ကေလးေတြ ကပ္ေနၾကသည္။ ေမာင္စု၏မ်က္ႏွာတြင္ ေခၽြးစက္ေတြ ကပ္ေနၾကသည္။

“ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ေရခဲေရ၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ေရခဲေရ” ဟု အရင္က သူ တက္ႂကြစြာေအာ္ခဲ့သည္။ ခုေတာ့ျဖင့္ မေအာ္ႏိုင္၊ ငူငူငိုင္ငိုင္ႀကီး တိတ္ဆိတ္စြာ ရပ္ေနသည္။

သူ႕စိတ္သည္ မြန္းတည့္ေနေသာ ေနလံုးႀကီးဆီသို႔ ေရာက္ေနသည္။

ညေနက်ေတာ့ ဆူးေလဘုရားေပၚ သူေရာက္သည္။ အရင္က ဆူးေလဘုရားေပၚ ေရာက္ဖူးပါသည္။ သို႔ရာတြင္ တစ္ခါမွ် ရွိမခိုးခဲ့ဖူးေခ်။ ေၾကးဆင္းတုေတာ္တစ္ဆူ ေရွ႕တြင္ ထိုင္သည္။ လက္အုပ္ခ်ီသည္။ ဆုေတာင္းသည္။
“မတူးကို တပည့္ေတာ္ တကယ္ခ်စ္ပါတယ္ဘုရား၊ မတူး ရန္ကုန္ျပန္လာေအာင္ လုပ္ေပးပါဘုရား၊ တ႐ုတ္ႀကီးကို ေသေအာင္လုပ္လိုက္ပါဘုရား”
ေၾကးဆင္းတုေတာ္ႀကီး၏ အၿပံဳးမ်က္ႏွာေတာ္သည္ သူ႕ကို အားတက္ေစသည္။ သူ ေန႔တိုင္းဆုေတာင္းသည္။



၁၁

“ဟဲ့ ေမာင္စု၊ မတူး ျပန္လာၿပီတဲ့”
“ဘာ မတူးျပန္လာၿပီ ဟုတ္လား၊ မတူး ျပန္လာၿပီ ဟုတ္လား”
သူ႕လက္ထဲက ေရခဲတံုးႀကီးသည္ ပလက္ေဖာင္းေပၚသို႔ လြတ္က်သြားသည္။ သို႔ရာတြင္ ဖြဲပံုေပၚသို႔ က်သြားေသာေၾကာင့္ မကြဲေခ်။ က်ဴလီယာဗလီ ေဆးအသစ္သုတ္ထားသးည္။

မတူးအိမ္သို႔ သူေျပးေလသည္။ မတူးကိုေတြ႕ေတာ့ သူ ဘာေျပာရမွန္းမသိ။ မတူးက သူ႕ကို ေငးၾကည့္ေနသည္။ မတူး မ်က္ရည္ဝဲေနသည္။ မ်က္ရည္ဝဲတိုင္း ဝမ္းနည္းသည္ဟု မဆိုႏိုင္ေပ။
“မတူး၊ မတူး၊ နင္ျပန္လာၿပီေနာ္”
“ေအး”
ေမာင္စုသည္ သူအေျပာခ်င္ဆံုး စကားကေလးကို ေျပာလိုက္ေလသည္။
“ဟိုတ႐ုတ္ႀကီးေကာ ေသၿပီလားဟင္”
မတူးသည္ ရွက္၍ ေခါင္းငံု႔သြားသည္။ ၿပီးေတာ့ ေျပာျပသည္။ သူ႕အေမက အသည္းအသန္အျဖစ္ဘဲ ညာေခၚေၾကာင္း၊ တ႐ုတ္ႀကီးႏွင့္ အတင္းေပးစားေသာေၾကာင့္ ထြက္ေျပးလာေၾကာင္း။
“နင့္အေမ လိုက္လာရင္ေကာ”
“မလာႏိုင္ေသးပါဘူး၊ ဒီကိုလာဖို႔ အေမ့မွာ ပိုက္ဆံရွိမွာ မဟုတ္ဘူး၊ လိုက္လာရင္လည္း ငါ ျပန္မလိုက္ေတာ့ဘူး”

ေမာင္စု သိပ္ဝမ္းသာသြားသည္။ ၿပီးေတာ့ သူ႕ခံစားခ်က္ကို ထုတ္ေျပာလိုက္ျပန္သည္။
“နင္သြားေနတုန္းက ငါသိပ္လြမ္းတာပဲ”
“ငါလည္း ဒီလိုပဲ”
“ငါေလ၊ ငါေလ ႏွင္းေတြက်တာျမင္ရင္ နင့္ကို သိပ္သတိရတာပဲ”
“ငါလည္း ဖုန္ေတြထတာျမင္ရင္ နင့္ကို သိပ္သတိရတာပဲ”



၁၂

အခ်ိန္ႏွင့္ေရခဲတံုးသည္ လူကိုမေစာင့္ေၾကာင္း ေမာင္စု ေကာင္းေကာင္းသိခဲ့ၿပီ။ ထို႔ေၾကာင့္ မတူးဆိုင္စထြက္ေသာေန႔မွာပင္ သူ႕အခ်စ္ကို ဖြင့္ဟလိုက္ေလသည္။
“မတူး၊ ငါ ခုနေျပာတာ ဘယ္လိုလဲ”
“ဘာကိုလဲ”
“နင္ကငါ့ကို ျပန္ၿပီး ဟိုဒင္းမျပဳႏိုင္ဘူးလား”
မတူးက ေခါင္းငံု႔ထားသည္။ သူ႕လက္သည္းထဲက ေခ်းမ်ားကို တုတ္ေခ်ာင္းကေလးျဖင့္ ထိုးထုတ္ေနသည္။
“ေျပာပါဟာ”
“ငါ မေျပာခ်င္ဘူးဟာ”
“ဘာျဖစ္လို႔လဲဟင္”
“ေနမေကာင္းလို႔”
“ဟင္ ဟုတ္လား၊ ေအဘီစီဒီ ေသာက္မလား၊ ငါေျပးဝယ္လိုက္မယ္ေလ”
“ေနပါေစ၊ ေအဘီစီဒီက ရင္တုန္တယ္ဟ၊ ခုနက ဆရာေမာင္ေဆးနီမႈန္႔ ဝယ္ေသာက္ထားတယ္”
“နင္ ေနေကာင္းေပ်ာက္ရင္ ေျပာမွာမဟုတ္လား”
မတူးက ေခါင္းညိတ္သည္။
“နင္ ဘယ္ေတာ့ ေနေကာင္းေပ်ာက္မွာလဲ”
“နက္ျဖန္”



၁၃

နက္ျဖန္ သို႔မဟုတ္ ယေန႔၊ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေန႔။

ေမာင္စုသည္ သူ႕ေရခဲပံုးကို ဌက္ေပ်ာသီးေရာင္းေသာ လွဝင္းကို အပ္ပစ္သည္။ လွဝင္းသည္ ယံုၾကည္ရသူ မဟုတ္။ သူ႕ကိုအပ္ခဲ့လွ်င္ ေရခဲေရလည္း သံုးေလးခြက္ ခိုးေသာက္တတ္သည္။ ေရာင္းရသည့္ေငြကိုလည္း ေျဖာင္တတ္သည္။

ဒီေန႔ေတာ့ ေရခဲေရတစ္ပံုးကုန္ေအာင္ ေသာက္ပစ္လည္း သူမမႈပါ။

မနက္တုန္းက သူေရခ်ိဳးေနမိေသာေၾကာင့္ အခ်ိန္လင့္သြားသည္။ သူဝင္ေခၚေသာအခါ မတူးမရွိေတာ့ေခ်။ ခုမွပင္ သြားရေတာ့သည္။

မတူးက “ငါလည္း နင့္ကို ဟိုဒင္းျပဳပါတယ္” ဟု ေျပာေလသည္။

ေမာင္စုသည္ ပလက္ေဖာင္းေပၚတြင္ ဒူးေထာက္ထိုင္ခ်၍ ဆူးေလဘုရားႀကီးကို ပုဆိန္ေပါက္ ကန္ေတာ့ေလေတာ့သတည္း။

ထိုေန႔က တစ္ေန႔လံုး မတူးအနားမွာ သူေနသည္။ ေပ်ာ္သည္။ ေပ်ာ္သည္။

ညေနက်ေတာ့ သူ႕ေရခဲေရပံုးကို သြားျပန္ယူသည္။ လွဝင္းက ခြက္သံုးဆယ္ပဲ ေရာင္းရတယ္ဆိုၿပီး ေငြေလးက်ပ္ခြဲ ေပးသည္။ လွဝင္းညာမွန္း သူသိေလသည္။

သို႔ရာတြင္ ကိစၥမရွိ။



၁၄

တန္ေဆာင္မုုန္းလျပည့္ေန႔၏ ညေနခင္း။ တိမ္ေတာက္ေနသည္။ အက်ည္းတန္သူတိုင္း လွေသာအခ်ိန္ဟု ဆိုၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သူတို႔ႏွစ္ေယာက္လည္း လွေနၾကေလသည္။

မတူး၏မ်က္ႏွာတြင္ ေပါင္ဒါေတြ ေဖြးေနသည္။ ေမာင္စု၏မ်က္ႏွာမွာလည္း ေပါင္ဒါေတြ ေဖြးေနသည္။ သူတို႔သည္ သူတို႔အဖို႔ အသစ္လြင္ဆံုးေသာ အဝတ္အစားမ်ားကို ဝတ္ထားၾကသည္။

ေန႔လည္ကပင္ သူတို႕ႏွစ္ေယာက္ ခ်စ္သူေတြ ျဖစ္ခဲ့ၾကသည္။ ပထမဆံုး အခ်စ္ေန႔အျဖစ္ ေလွ်ာက္လည္ၾကသည္။ တန္ေဆာင္တိုင္ပြဲေတာ္သည္ စည္ကားလွစြာ၏။ ကားအသစ္ကေလးမ်ားသည္ လူအသစ္မ်ားကို တင္ေဆာင္၍ ေျပးလႊားေနၾက၏။

ရပ္ထားေသာ ကားအသစ္ကေလးမ်ားကိုေတြ႕လွ်င္ သူတို႔ ပြတ္သပ္ၾကည့္ၾက၏။ သူတို႔ႏွစ္ေယာက္စလံုး ရင္ခုန္ေနၾကသည္။ သို႔ရာတြင္ သူတို႔ ေအပီစီ ေသာက္မထားၾကေခ်။

“မတူး၊ တို႔ႏွစ္ေယာက္ စၿပီး ဟိုဒင္းျပဳၾကတဲ့ေန႔ကို အမွတ္တရျဖစ္ေအာင္ တစ္ခုခုလုပ္ရေအာင္”
“ဘာလုပ္မလဲ”
“မသိဘူး၊ နင္ေကာ ဘာလုပ္ခ်င္လဲ”
“သိဘူး”

ေမာင္စု ခဏမွ် စဥ္းစားသည္။ သူ႕နားထဲတြင္ “ဒီဒီ” ဆိုေသာအသံကို ၾကားရသည္။
“ဟုတ္ၿပီ၊ ငါ့လက္မွာ ေဆးမင္ထိုးမယ္”
“နင္ နာမွာေပါ့”
“မနာပါဘူးဟာ၊ ေယာက်္ားပဲ”

ေဆးမင္ေၾကာင္ထိုးသည့္ အဘိုးႀကီးနားကို သြားၾကသည္။
“ေႁမြ႐ုပ္ထိုးမယ္”
“ဟယ္.... ေၾကာက္စရာ”
“အသည္းပံု ျမားစိုက္”
“နိမိတ္မေကာင္းဘူး”
“႐ႈပ္ပါတယ္ဟာ၊ စာတန္းပဲထိုးေတာ့မယ္”

သူတို႔ႏွစ္ေယာက္ကို အဘိုးႀကီးက စိတ္မရွည္ေတာ့။
“ကဲ.. ကဲ၊ ေျပာကြာ၊ ဘာစာထိုးမွာလဲ”

ေမာင္စုသည္ သူႏွင့္မတူးတို႔ စခ်စ္ၾကတဲ့ေန႔ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ သူ႕လက္တြင္ ေဆးမင္ျဖင့္ထိုးမည္ျဖစ္ေသာ စာတန္းကေလးကို ေျပာလိုက္ေလသည္။
“သတၱိခဲ”

(ေငြတာရီ၊ ဇြန္၊ ၁၉၇၇)

ေနဝင္သြားေတာ့ လထြက္သည္ - မင္းလူ

 

ေနဝင္သြားေတာ့ လထြက္သည္

၁

မမ၏ မ်က္ႏွာသည္ ေလၿငိမ္ေသာအခါတြင္ အင္းလ်ားကန္ေရျပင္၌ ေပၚထြန္းေနေသာ လျပည့္ဝန္းႀကီးႏွင့္ တူပါသည္။

သစ္သစ္၏ မ်က္ႏွာသည္ လႈိင္းၾကက္ထေသာ အင္းလ်ားကန္ေရမ်က္ႏွာျပင္ကို တဖ်တ္ဖ်တ္ထိိခတ္ေသာ ေနေရာင္ျခည္ႏွင့္ တူပါသည္။



၂

ခ်စ္သူႏွစ္ေယာက္ ထားဖူးၾကပါလိမ့္မည္။ ႏွစ္ေယာက္စလံုးက တစ္ခ်ိန္တည္း တစ္ၿပိဳင္တည္း ခ်ိန္းဆိုထားေသာအခါ မည္သူ႕ထံသို႔ သြားရမည္ မသိေသာအျဖစ္ကိုလည္း ႀကံဳဖူးၾကပါလိမ့္မည္။

ဇြန္လ ၂၀ရက္၊ စေနေန႔ ျဖစ္ပါသည္။ မမက အေရးႀကီးေသာကိစၥ ေျပာစရာရွိ၍ လာခဲ့ရန္ ခ်ိန္းထားပါသည္။ မြန္းတည့္ ဆယ့္ႏွစ္နာရီတိတိအခ်ိန္တြင္ မမတို႔ ႐ံုးေရွ႕က ႀကိမ္ျခင္းေတာင္းေလးေတြေရာင္းေသာ တဲကေလးေရွ႕က ေစာင့္ရန္။

သစ္သစ္က မြန္းတည့္ ဆယ့္ႏွစ္နာရီတိတိတြင္ အေဆာင္သို႔ လာခဲ့ရန္ ခ်ိန္းထားပါသည္။ ဒီေန႔ သစ္သစ္ ေက်ာင္းမတက္ေသာေၾကာင့္ သစ္သစ္ရွိရာ အင္ၾကင္းေဆာင္သို႔ သြားရမည္။ ကၽြန္ေတာ္သည္ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းဝင္းထဲက ကိုေအာင္ရင္ လက္ဖက္ရည္ဆိုင္မွာ ထိုင္ေနပါသည္။ ဆယ့္တစ္နာရီ ဆယ့္ငါးမိနစ္ ျဖစ္ပါသည္။



၃

မမ၏ အခ်စ္ကိုရရန္ တစ္ႏွစ္တစ္လႏွင့္ ႏွစ္ရက္တိတိ ႀကိဳးစားခဲ့ရပါသည္။ မမ၏ အခ်စ္ကိုရရန္ မူယာမာယာမ်ား သံုးခဲ့ရပါသည္။ မမကမွ ျပန္မခ်စ္ရင္ စာေမးပြဲ မေျဖေတာ့ဘူး ဆိုေတာ့မွပင္ ခ်စ္ပါသည္။ မမသည္ ကၽြန္ေတာ္ႏွင့္ ခ်စ္ခါစက ကၽြန္ေတာ့္ကို “သူ” ဟု ေခၚပါသည္။ သံုးႏွစ္ေလာက္ၾကာေတာ့မွ “ေမာင္” ဟု ေခၚပါသည္။ “ေမာင္” ဟု ေခၚရတိုင္းလည္း မမ ရွက္ေနတတ္ပါသည္။

သစ္သစ္၏ အခ်စ္ကိုရရန္ ေျခာက္ရက္ခန္႔ ႀကိဳးစားရပါသည္။ အမွန္မွာ ငါးရက္ ျဖစ္ပါသည္။ တနဂၤေႏြတစ္ရက္ ခံသြားေသာေၾကာင့္ ေျခာက္ရက္ ျဖစ္သြားပါသည္။

သစ္သစ္သည္ ကၽြန္ေတာ္ႏွင့္ မခ်စ္ခင္က “ယူ” ဟု ေခၚပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္ႏွင့္ စခ်စ္သည့္ေန႔မွစ၍ “ကိုကို” ဟု ေခၚပါသည္။



၄

မမကို ခ်စ္ခြင့္ရၿပီး ေလးလၾကာမွ မမ၏ လိုင္စင္ဓာတ္ပံုတစ္ပံုကို ရပါသည္။ ေျခာက္လၾကာမွ ႏွစ္ေယာက္ခ်င္းေတြ႕ခြင့္ ေပးပါသည္။

တစ္လလွ်င္ တစ္ႀကိမ္ခန္႔။ သို႔ရာတြင္ လြန္ခဲ့ေသာ သံုးလခန္႔မွစ၍ မမသည္ တစ္လတစ္ႀကိမ္ ေတြ႕ခြင့္ကို အကန္႔အသတ္မရွိ ရပ္စဲလိုက္ပါသည္။

ေနာက္ဆံုးေတြ႕ၾကေသာေန႔က မမကို ကၽြန္ေတာ္က အတင္းနမ္းမိေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။

သစ္သစ္သည္ ကၽြန္ေတာ့္ကို ခ်စ္ၿပီး ေနာက္တစ္ေန႔တြင္ သူ၏ ဓာတ္ပံုအယ္လ္ဘမ္ကို လက္ေဆာင္ေပးပါသည္။ ေလးလခန္႔အတြင္း သစ္သစ္ႏွင့္ကၽြန္ေတာ္ ငါးဆယ့္ႏွစ္ခါတိတိ ေတြ႕ခဲ့ပါသည္။ သစ္သစ္သည္ အေဆာင္ကို ျပန္ခါနီးတိုင္း ကၽြန္ေတာ့္ကို သတိေပးတတ္ပါသည္။
“ကိုကို၊ ဒီေန႔ သစ္သစ္ကို မနမ္းရေသးဘူး”



၅

မမသည္ ကၽြန္ေတာ္ ေဆးလိပ္ေသာက္သည္ကို မႀကိဳက္ပါ။
“လူကေလးက ငယ္ငယ္ေလး၊ မ်က္ႏွာက ရင့္ေနလိမ့္မယ္၊ ၿပီးေတာ့ ေဆးလိပ္ေသာက္ရင္ အဆုတ္မွာ ကင္ဆာျဖစ္မယ္၊ အက်ႌမီးေပါက္မယ္၊ ပိုက္ဆံကုန္မယ္၊ ပါးစပ္က ေဆးလိပ္နံ႔ နံမယ္”

သစ္သစ္သည္ ကၽြန္ေတာ္ ေဆးေပါ့လိပ္ေသာက္သည္ကို မႀကိဳက္ပါ။
“ေဆးေပါ့လိပ္ဆိုတာ စာေရးဆရာေတြ ေသာက္တာ၊ ကိုကိုက သူေဌးသားပဲ၊ စီးကရက္ေသာက္မွေပါ့၊ ဖီလ္တာနဲ႔ ေျပာတာေနာ္၊ ၿပီးေတာ့ ေဆးေပါ့လိပ္နဲ႔ ကိုကို႔ ဂက္စ္လိုက္တာနဲ႔ မလိုက္ပါဘူးေနာ္”



၆

ဆန္းျပားေသာ ပံုစံမ်ား၊ ေၾကာင္က်ားေသာ အဆင္မ်ားျဖင့္ ခ်ဳပ္ထားေသာ အဝတ္အစားမ်ား ဝတ္လွ်င္ မမ မႀကိဳက္ပါ။

ေဘာင္းဘီဝတ္ျခင္းကို မမ တားျမစ္သည္။ မမထံသို႔ တိုက္ပံုအက်ႌမပါဘဲ သြားလွ်င္ အဆူခံရတတ္ပါသည္။

သစ္သစ္သည္ ေကာ္လာမပါေသာ လည္ျပတ္အက်ႌမ်ား ဝတ္သည္ကို မႀကိဳက္ပါ။
“ခုေခတ္က ေက်ာ္ဟိန္းေခတ္ေလ ကိုကိုရဲ႕၊ ေမာင္ဘတင့္ေခတ္ မဟုတ္ေတာ့ဘူး”

ထို႔ေၾကာင့္ သစ္သစ္သည္ ကၽြန္ေတာ့္ကို ေဘာင္းဘီဝတ္ခိုင္းသည္။

“ေဘာင္းဘီခ်ဳပ္ရင္ ဖလဲခ်ဳပ္ေနာ္၊ ၿပီးေတာ့က်ေတာ့ အီလပ္စတစ္နဲ႔ မခ်ဳပ္နဲ႔၊ ေတာင့္ေတာင့္ႀကီး ျဖစ္ေနလိမ့္မယ္၊ တက္ထရက္စ္ပလိန္းနဲ႔ခ်ဳပ္၊ သိလား”



၇

မမသည္ ကၽြန္ေတာ္၏ ရွည္လ်ားေသာ ဆံပင္ကို မႏွစ္သက္ပါ။
“ေမာင့္ဆံပင္ႀကီးကလည္း စုတ္ဖြားဖြား ညွင္းသိုးသိုးနဲ႔၊ ေနာက္တစ္ခါ ဒီလို ဆံပင္ႀကီးနဲ႔ဆိုရင္ မမဆီ မလာနဲ႔”

မမထံသို႔ သြားလွ်င္ ဆံပင္ နား႐ြက္မဖံုးေစရ။ ေကာ္လာေအာက္သို႔ ဆံပင္ မေရာက္ေစရ။

သစ္သစ္သည္ ဆံပင္အတိုထားသူမ်ားကို ႐ႈတ္ခ်တတ္ေလသည္။
“ဆံပင္အတိုနဲ႔ဆို ၾကည့္ရတာ သိပ္ေအာက္တာပဲ၊ ေအးျမင့္ကို ၾကည့္ပါလား၊ ဆံပင္က တိုနံ႔နံ႔၊ ကုပ္သားႀကီးက ေျပာင္ေျပာင္၊ တိုက္ေဂါပံုႀကီး၊ ကိုကို႔ပံုကေတာ့ မိပါတယ္၊ ကိုကို႔ဆံပင္ ေခြေခြေကာက္ေကာက္ကေလးေတြက ကုပ္သားေပၚဝဲက်ေနတာ သိပ္မိုက္တာ”



၈

မမသည္ ဆန္းသစ္တီထြင္ေသာ စကားလံုးမ်ားကို နားမလည္ပါ။
“ဟိုေန႔က မမတို႔႐ံုးကို ဖုန္းဆက္တုန္းကေလ၊ ဖုန္းလာကိုင္တဲ့ လူႀကီးက ဘယ္သူလဲ၊ ဘယ္ကလဲနဲ႔ တကယ္ ဒတ္စ္ပဲ”
“ဘာလဲေမာင္ရဲ႕၊ ဒတ္စ္ဆိုတာ”
“ဒတ္စ္ဆိုတာ အမႈိက္လို႔ေျပာတာ၊ ႐ႈပ္တယ္လို႔ ေျပာတာေပါ့”
“ေမာင္တို႔ လမ္းသရဲစကားေတြ မမ နားမလည္ဘူး၊ ဘာေတြမွန္းလည္း မသိဘူး”

စကားအသစ္အဆန္း တီထြင္မႈတြင္ သစ္သစ္ကို ကၽြန္ေတာ္ လိုက္လို႔မမီပါ။
“ကိုကို၊ ကိုမဲလံုးက ကိုကို႔ကို လိုက္ရွာေနတယ္”
“ဘယ္က ကိုမဲလံုးလဲ”
“ခါလာႀကီးရဲ႕သား ကိုမဲလံုးေလ”
“ဘယ္က ခါလာႀကီးလဲ၊ ကိုကို မသိပါလား”
“ကိုကိုကလည္း၊ တံုးလိုက္တာ”
“ေျပာစမ္းပါဦး သစ္သစ္ရဲ႕၊ ဘယ္သူေတြလဲ”
“ဘယ္သူေတြမွ မဟုတ္ဘူး၊ တကယ္လည္း မရွိဘူး၊ ကိုကို႔ကို အေၾကာင္႐ိုက္တာ၊ ကိုမဲလံုးက လိုက္ရွာေနတယ္ဆိုရင္ ေတြ႕ၿပီၤးၿပီလို႔ ေျပာရတယ္၊ ဟင္း ဘယ္ကလဲ၊ ဘာညာလုပ္ေနရင္ ကိုကို အေၾကာင္မိၿပီဆိုၿပီး ဝိုင္းဟားခံရမွာေပါ့”
“ကိုကိုေတာ့ တစ္ကြက္ ေနာက္က်သြားၿပီကြာ”



၉

မမႏွင့္ ႏွစ္ေယာက္တည္း သြားၾကေသာအခါ ကၽြန္ေတာ္ ေရွာင္ရွားေသာေနရာမ်ားမွာ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းဝင္း၊ အင္းလ်ားကန္၊ ဗိုလ္တစ္ေထာင္ဆိပ္ကမ္း၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ပန္းၿခံ၊ လူရွင္းေသာေနရာမွန္သမွ် ျဖစ္ပါသည္။

အၿမဲတမ္းသြားေနက် ေနရာမွာ ေ႐ႊတိဂံုဘုရား ျဖစ္ပါသည္။ အမ်ားအားျဖင့္ ေၾကးဆင္းတုေတာ္ႀကီးေတြ ရွိေနေသာေနရာ ျဖစ္ပါသည္။ ဘုရားေပၚေရာက္လွ်င္ မမသည္ ဘုရားအၾကာႀကီး ရွိခိုးတတ္ပါသည္။

သစ္သစ္ႏွင့္ ေလွ်ာက္လည္ၾကေသာအခါ ဘုရားေပၚသို႔ မတက္ျဖစ္ၾကပါ။ သစ္သစ္သည္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေဈးႏွင့္ ႐ုပ္ရွင္႐ံုကလြဲ၍ လူ႐ႈပ္ေသာ ေနရာမ်ိဳးကို မႀကိဳက္ပါ။
“လူေတြ ျမင္ႏိုင္မယ့္ေနရာမွာ ထိုင္ခ်င္ပါဘူး ကိုကိုရယ္၊ ေပၚတင္ႀကီးဆိုေတာ့ မေကာင္းဘူးေလ၊ သိတယ္မဟုတ္လား”



၁၀

မမသည္ စိတ္ဘယ္ေတာ့မွ မေကာက္တတ္ပါ။ သို႔ရာတြင္ ဆရာ သိပ္လုပ္တတ္ပါသည္။ ဘယ္လိုေန၊ ဘာလုပ္၊ ဘာေတြဆင္ျခင္၊ ဘာညာကြိကြ။ မမသည္ ကၽြန္ေတာ့္ကို အလိုမလိုက္ပါ။

ကၽြန္ေတာ္လိုခ်င္ေသာ အခြင့္အေရးမ်ားကို မေပးပါ။ ထိုအခါ ကၽြန္ေတာ္ စိတ္ေကာက္ပါသည္။ ေနာက္ေတာ့ မေနႏိုင္လို႔ မမကို ျပန္ေခၚပါသည္။

သစ္သစ္သည္ တစ္ေန႔လွ်င္ အနည္းဆံုးတစ္ခါ စိတ္ေကာက္ပါသည္။ နာရီပိုင္းအတြင္း စိတ္ျပန္ေျပသြားတတ္ပါသည္။ သစ္သစ္သည္ တစ္လလွ်င္ အခါသံုးဆယ္ သို႔မဟုတ္ သံုးဆယ့္တစ္ခါ စိတ္ေကာက္တတ္ပါသည္။ တစ္လလံုးေနလို႔မွ သစ္သစ္ ႏွစ္ဆယ့္ရွစ္ခါပဲ စိတ္ေကာက္သည့္ လလည္း ရွိပါသည္။ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ျဖစ္၏။



၁၁

အခန္းနံပါတ္ AB 3 ထဲက ေက်ာင္းသားမ်ား ဆူညံစြာ ထြက္လာၾကပါသည္။ ဆယ့္တစ္နာရီ ငါးဆယ္မိနစ္ ရွိ္ပါၿပီ။ ကၽြန္ေတာ္သည္ ကားေပၚတက္၍ ေမာင္းထြက္ခဲ့ပါသည္။ စီးပြားေရးတကၠသိုလ္ေရွ႕က လမ္းႏွင့္ ျပည္လမ္းဆံုရာတြင္ ကားကိုရပ္ပါသည္။ ခုခ်ိန္အထိ ကၽြန္ေတာ္သည္ ဘယ္ကိုသြားရမွန္း မသိေသးပါ။ ညာဘက္သို႔ခ်ိဳးလွ်င္ သစ္သစ္ရွိရာ အင္ၾကင္းေဆာင္သို႔၊ ဘယ္ဘက္သို႔ခ်ိဳးလွ်င္ မမတို႔႐ံုးသို႔။

ေနာက္က ကားတစ္စီးက ဟြန္းတီးေနပါသည္။ ထိုကားသည္ ညာဘက္သို႔ေကြ႕ရန္ အခ်က္ျပမီးကို ဖြင့္ခ်ည္မွိတ္ခ်ည္ ျပဳလုပ္ေနပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္သည္ ကားကို ဘယ္ဘက္သို႔ ေကြ႕ခ်လိုက္ပါသည္။



၁၂

မမသည္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ပန္းၿခံသို႔ သြားခ်င္သည္ဟု ထူးထူးျခားျခား ေျပာပါသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ပန္းၿခံထဲက ေက်ာက္ခံုႀကီးတစ္ခံုမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ထိုင္ၾကပါသည္။
“ေမာင့္ကို အေရးႀကီးတဲ့ ကိစၥတစ္ခု ေျပာစရာရွိတယ္”
မမ၏ မ်က္ႏွာသည္ ထူးျခားစြာ တည္ၿငိမ္ေနပါသည္။ အနည္းငယ္ တင္းမာသေယာင္ ရွိပါသည္။ သို႔ရာတြင္ ကၽြန္ေတာ္ မမကို မေၾကာက္ပါ။
“ေမာင္ ဘြဲ႕ရၿပီးရင္ ဘာလုပ္မလဲ”
ကၽြန္ေတာ္ မေျဖတတ္ပါ။ ဘြဲ႕ရၿပီးလွ်င္ ဘာလုပ္ၾကမလဲ။ ဘာလုပ္ၾကမလဲ။ မမသည္ ကၽြန္ေတာ့္အေျဖကို ေစာင့္ေနပါသည္။
“မမ”
“ဟင္”
“ဘာလုပ္ၾကမလဲ”
“ေမာင္က သိပ္ခက္ပါလား၊ ေမာင္ ဘယ္ႏွစ္ႏွစ္ရွိၿပီလဲ”
“အသက္ႏွစ္ဆယ္”
“ဒါကို ေျပာတာမဟုတ္ဘူး၊ တကၠသိုလ္မွာ ဘယ္ႏွစ္ႏွစ္ရွီၿပီလဲလို႔ ေမးတာ”
“တတိယႏွစ္”
“မမနဲ႔ ေမာင္နဲ႔ ခ်စ္ခဲ့တာ ဘယ္ႏွစ္ႏွစ္ရွိၿပီလဲ”
“ေလးႏွစ္နဲ႔ တစ္လနဲ႔၊ အင္း ႏွစ္ဆယ္ရက္ေန႔ဆိုေတာ့....”
“ထားပါေတာ့ ေလးႏွစ္၊ ေလးႏွစ္အတြင္းမွာ ေမာင္ ေလးေလးနက္နက္ လုပ္ခဲ့တဲ့အလုပ္ ဘယ္ႏွစ္ခုရွိခဲ့သလဲ”
ဘယ္ႏွစ္ခုရွိသလဲ။ ကၽြန္ေတာ္ မေျဖတတ္ပါ။ မမ ဘာကို ဆိုလိုခ်င္သနည္း။ မမႀကီးမ်ားသည္ သူတို႔ေျပာခ်င္ေသာ စကားမ်ားကို သူတို႔ကိုယ္တိုင္ မေျပာဘဲ ေမာင္ေလးမ်ားကို အဘယ့္ေၾကာင့္ ေျဖခိုင္းရပါသနည္း။
“ဘယ္ႏွစ္ခု ရွိပါသလဲ”
မမကို ကၽြန္ေတာ္ ျပန္ေမးပါသည္။ မမက ေျဖပါသည္။
“တစ္ခုမွ မရွိဘူး၊ ေမာင္ဟာ မမနဲ႔ ေလွ်ာက္လည္ဖို႔၊ ႐ုပ္ရွင္ၾကည့္ဖို႔၊ မမဆီက အခြင့္အေရးေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳးေတာင္းဖို႔၊ မမကို စိတ္ေကာက္ဖို႔၊ ၿပီးေတာ့....”
“ၿပီးေတာ့က်ေတာ့ ဘုရားရွိခိုးဖို႔”
“မမကို မေငါ့နဲ႔၊ ခုခ်ိန္မွာ မမနဲ႔ ေမာင္တို႔အတြက္ ေရွ႕ေျပးစီမံကိန္းဆိုတာ ရွိသင့္လာၿပီ ေမာင္”
“ေရွ႕ေျပးစီမံကိန္း ဟုတ္လား၊ အဲဒါက ဘာေတြလဲ”
“မမ ေမးမယ္၊ မမနဲ႔ ေမာင္နဲ႔ ေရွ႕ေရးသာယာဖို႔ ဘာေတြလိုသလဲ”
“မမနဲ႔ ေမာင္နဲ႔ သစၥာရွိရွိ ခ်စ္ဖို႔”
“မဟုတ္ပါဘူး”
“ေမာ္ေတာ္ကား လိုတယ္”
“မဟုတ္ဘူး”
“ဟိုဒင္း၊ ေနဖို႔ အိမ္လိုတယ္”
“မဟုတ္ဘူး၊ လိုတာေတြက အမ်ားႀကီး”
“ဟုတ္တယ္၊ ဟုတ္တယ္၊ အမ်ားႀကီး၊ ပိုက္ဆံေတြ အမ်ားႀကီးလိုတယ္၊ ေမာင့္ေဖေဖက သူေဌးပဲ”
“မဟုတ္ဘူး၊ တစ္ခုမွ မဟုတ္ဘူး”
“ဒါျဖင့္ ဘာလဲ”
“ဒါကို ေမာင္ သိၿပီးသား ျဖစ္ရမယ္”
ေဟာ.... ေမာင္ သိၿပီးသားတဲ့၊ ဘာကို သိမွာလဲ၊ မမႀကီးမ်ားသည္ အဘယ္ေၾကာင့္ ေဝ့လည္ေခ်ာင္ပတ္ လုပ္တတ္ရပါသနည္း။
“ေမာင့္မွာ ဘာအရည္အခ်င္းေတြ ရွိသလဲ”
“ေမာင့္မွာ ဟို.. ကားေမာင္းတတ္တယ္၊ ၾကက္ေတာင္ အ႐ိုက္ေကာင္းတယ္၊ ၿပီးေတာ့ လက္ေရးလွတယ္၊ ၿပီးေတာ့....”
“ေမာင့္မွာ ဘာအရည္အခ်င္းမွ မရွိဘူး”
“ဘာေျပာတယ္ မမ၊ ေမာင္က အားကိုးေလာက္တဲ့လူ မဟုတ္ဘူးေပါ့၊ ေမာင့္မွာ ဦးေဆာင္ႏိုင္တဲ့ အရည္အခ်င္း မရွိဘူးေပါ့၊ ေမာင္က ေယာက်္ားေကာင္းတစ္ေယာက္ မဟုတ္ဘူးေပါ့”
“ဟုတ္တယ္”
“ဘုရားေပၚကို သြားရေအာင္ မမ”
“ဟင့္အင္း.. မသြားခ်င္ေတာ့ဘူး၊ ဘုရားဆိုတာ ေရစက္ဆံုႏိုင္တဲ့ လူေတြမွ သြားရတာ”
“ဘာ.... မမ ဘာကို ဆိုလိုတာလဲ”
“မမမွာ စဥ္းစားေနတဲ့အပိုင္းကေန ဆံုးျဖတ္ရမယ့္အပိုင္း ေရာက္လာၿပီ”
“ေမာင္နဲ႔ လမ္းခြဲဖို႔ ဆံုးျဖတ္ဖို႔လား”
“ဟုတ္တယ္၊ ေမာင္နဲ႔ မမ လမ္းခြဲၾကဖို႔ပဲ ရွိေတာ့တယ္”
“မမ ေမာင္နဲ႔ ခြဲႏိုင္လို႔လား”
“ခြဲႏိုင္ေအာင္ ႀကိဳးစားရမွာေပါ့၊ တကယ္ေတာ့ ကိုယ့္လမ္းကိုယ္ သြားၾကရမွာပါ၊ ခံေတာ့ ခံစားရမွာေပါ့၊ အလြန္ဆံုး တစ္ႏွစ္ပါပဲေလ၊ ၾကာေတာ့လည္း ေမ့သြားၾကမွာပါ”

ေနမင္းႀကီးသည္ ငိုတတ္ပါသလား။ မမ၏ မ်က္ႏွာကို ၾကည့္ရသည္မွာ မြန္းတည့္ေနေသာ ေနမင္းႀကီးကို ၾကည့္ရသည္ႏွင့္ တူပါသည္။

“ေကာင္းလွပါၿပီ ေဒၚမမရီ၊ ကၽြန္ေတာ္ကလည္း ကၽြန္ေတာ့္လမ္း ကၽြန္ေတာ္ သြားရမွာပါပဲ၊ ဒါေပမယ့္ ကၽြန္ေတာ့္လမ္းက ေမာ္ေတာ္ကားနဲ႔ သြားရမွာ၊ ကၽြန္ေတာ့္ကို ခြင့္ျပဳပါဦးခင္ဗ်ာ”

ေနမင္းႀကီးသည္ အဘယ္ေၾကာင့္ တည္ၿငိမ္စြာ ဟန္ေဆာင္တတ္ပါသနည္း။



၁၃

အင္ၾကင္းေဆာင္ကို ေရာက္ေသာအခါ တစ္နာရီႏွင့္ ငါးမိနစ္ ရွိပါၿပီ။

အေဆာင္ေစာင့္ ဦးေလးသိန္းအား သစ္သစ္ကို ေခၚေပးဖို႔ ေျပာပါသည္။
“ခဏေနဦးကြာ၊ ငါသြားေခၚေပးမယ္၊ ခုနေတာ့ ဧည့္ခန္းထဲမွာ မင္းကိုေစာင့္ေနတာ ေတြ႕တယ္”
ဦးေလးသိန္း ထြက္သြားပါသည္။ ဦးေလးသိန္း ျပန္လာသည္။
“မရွိဘူးလို႔ ေျပာခိုင္းလိုက္တယ္”
“ဦးေလးသိန္း၊ ကၽြန္ေတာ္က သိပ္အေရးႀကီးတဲ့ကိစၥ ေျပာစရာရွိလို႔ လို႔”
သစ္သစ္ ဆင္းလာပါသည္။ ႏႈတ္ခမ္းကို စူထားပါသည္။ ကၽြန္ေတာ့္ကို ၾကည့္လည္းမၾကည့္၊ စကားလည္း မေျပာဘဲ ကားေပၚတက္ထိုင္ပါသည္။
“ကိုကို နည္းနည္း ေနာက္က်သြားတယ္ကြာ”
သစ္သစ္က ဘာမွ်မေျပာပါ။ ႏႈတ္ခမ္းကို ပို၍စူလိုက္ပါသည္။
“အေရးႀကီးတဲ့ကိစၥရွိရင္ေျပာ”
“တျခားမဟုတ္ပါဘူး၊ သစ္သစ္ကို ကိုကို ႐ုပ္ရွင္ျပမလို႔၊ ခ်ာလီေလ”
သစ္သစ္က ခစ္ခနဲ ရယ္ပါသည္။ လမင္းႀကီးရယ္သည္ကို ေတြ႕ဖူးၾကပါလိမ့္မည္။
“သစ္သစ္ ကိုကို႔ကို စိတ္ဆိုးေနတုန္းပဲလား”
“အစကေတာ့ စိတ္ဆိုးတယ္၊ ကိုကို႔မ်က္ႏွာကို ျမင္လိုက္ေတာ့ စိတ္မဆိုးေတာ့ဘူး”
လမင္းႀကီးသည္ ဟန္မေဆာင္တတ္ပါ။ ကၽြန္ေတာ္သည္ ကၽြန္ေတာ္ မေျဖတတ္ခဲ့ေသာ ေမးခြန္းကို သစ္သစ္အား ေမးၾကည့္ပါသည္။
“သစ္သစ္ ကိုကိုတို႔ ဘြဲ႕ရၿပီးရင္ ဘာလုပ္ၾကမွာလဲ”
“ဘြဲ႕ရၿပီးရင္ လက္ထပ္ၾကမွာေပါ့ ကိုကိုရဲ႕”

အို.... ဟုတ္တာေပါ့။ ဟုတ္တာေပါ့။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဘြဲ႕ရၿပီးရင္ လက္ထပ္ၾကရလိမ့္မွာေပါ့။    ။

(႐ုပ္ရွင္ပေဒသာ၊ ႏိုဝင္ဘာ၊ ၁၉၇၆)

Buddhism in Myanmar - Roger Bischoff (ေနာက္ဆံုးအပိုင္း)

The Fate of Buddhism in Upper and Lower Myanmar

Bodawpaya's successor, Bagyidaw (1819-1837), was the first of the Myanmar kings to lose territory to the white invaders coming from the West. The Myanmar court was so out of touch with the modern world that it still believed Myanmar to be the center of the world and her army virtually invincible. Hence the king was not unduly disturbed when the British raj, governing the Indian sub-continent, declared war on the Kingdom of Ava in 1824 (Bagyidaw had moved the capital back to Ava). It came to a battle near the coast in which the Myanmar general Mahabandhula achieved little or nothing against modern British arms. The Indian colonial government occupied all of the Myanmar coast as far south as Tenasserim in 1826 and forced the treaty of Yandabo on King Bagyidaw. In the treaty, he was forced to accept the new borders established by the Indian government and pay compensation to the invaders for the annexation of the coast of Lower Myanmar.
However, Bagyidaw made a very important contribution to the development of the Sangha and to the literature of Myanmar in general. His predecessor, Bodawpaya, had united the Sangha by resolving the dispute relating to the draping of the robe over one or two shoulders. Bagyidaw saw the necessity of creating stability for the Sangha. He felt that this could be achieved to some extent by bestowing on it a sense of its own history. He commissioned a work on the history of the religion starting from the time of the Buddha, which was to show an unbroken succession of the pure tradition from teacher to pupil. Its purpose was to praise the diligent theras and expose the shameless ones.
This work, the Thathana-lin-ga-ya-kyan, was composed at the king's request by the ex-bhikkhu Mahadhamma-thin-gyan, a leading member of the committee appointed by King Bagyidaw to compile the famous Hman-nan-ya-za-win, The Glass-palace Chronicle, a secular history of Myanmar. The Thathana-wun-tha (Sasanavamsa) -lin-ga-ya-kyan was completed in 1831; and in 1897, it was printed in the form of a modern book for the first time in Yangon. Pannasami based his Sasanavamsa on this work. About forty percent of the Sasanavamsa is straight translation from the original work, about forty percent summaries and paraphrasing of the latter, and only some twenty percent Pannasami's own work.[47] Pannasami states in his introduction to the Sasanavamsa that his treatise is based on the works of the ancients (porana). The concept of mental property or copyright had not been born and there was no moral need to refer the reader to sources except to give authority to a statement. The only references that would lend authority to a treatise would be the scriptures, their commentaries, and sub-commentaries, but not a work as recent as the Thathana-wuntha-lin-ga-ya-kyan.
The preface to the original work in Myanmar explains the reason for its compilation. The king's representative had many times pleaded with the author to write a history of the succession of [righteous] religious teachers so that the people would not become heretical. Apparently the king felt that the lack of a work recording the history of the pure religion in its entirety left scope for wrong views to arise. But with an authoritative record of the lineage of teachers, bhikkhus could not call on views of shameless bhikkhus of the past anymore in order to support their heresies. This is exactly what had happened again and again through the centuries and especially in the robe-draping dispute. The ekamsikas, the one-shoulder-drapers, had repeatedly dug out obscure teachers in order to support their point of view. This was to be made impossible once and for all.
Whether this has been successful is difficult to ascertain without a detailed study of the developments in the Sangha since the publication of this work. However, the fact that the original Myanmar chronicle was revised and translated into Pali for the Fifth Buddhist Council indicates that it was by this time considered a useful tool to put the king's authority behind a well-defined orthodox lineage, thus making it easy to refute heresy by referring to the historical teachers.

Tharrawaddy-Min

King Bagyidaw never overcame his shock over the loss of part of his realm. He was declared insane and was removed from the throne by Tharawaddy-Min (1837-1846), King Mindon's father.
In the reign of Tharrawaddy-Min, another mission from Sri Lanka visited Myanmar and was received by the Sangharaja Neyyadhammabhivamsa. Neyyadhamma instructed the two bhikkhus and the accompanying novice in the teachings and conferred the bhikkhu ordination on the novice. He is known for his critical emendation of the text of the Saddhammapajjotika and its translation into Myanmar. He was also the teacher of the later Sangharaja Pannasami, the compiler of the Sasanavamsa and one of the most influential theras at the time of King Mindon. Neyyadhamma showed the need for a recension of at least some of the Pali texts by editing the Saddhammapajjotika. His disciple, Pannasami, was to preside over the recension of the entire Tipitaka as Sangharaja under King Mindon.

Pagan-Min

Tharrawaddy-Min was himself deposed because of insanity by his son Pagan-Min (1846-52), the brother of Mindon-Min. Pagan-Min appointed Pannajotabhidhaja as his Sangharaja. In his tenure, scholarship received encouragement as the Sangharaja himself wrote a commentary and its sub-commentary in Myanmar on the Anguttara Nikaya. Other works of the time, all in the vernacular, are a translation of the Saddhammavilasini and commentaries on the Samyutta Nikaya and the Digha Nikaya. This is also the time when the author of the Sasanavamsa appears. He started his scholarly career with the translation into Myanmar of a commentary on the Saddatthabhedacinta. His next work was a comparison of the existing versions of the Abhidhanappadipika and the translation of his emended text.
In accord with the pre-eminence Myanmar had achieved in the Theravada Buddhist world, the kings of the country became less fierce and wars were fewer. The successors of Bodawpaya seem to have shown a genuine interest in religion as well as in improving the administration of the country. Upper Myanmar moved into a period of peace, which meant improved conditions for the bhikkhus.
The first half of the nineteenth century saw the translation of many Pali texts into the Myanmar language. Almost the whole of the Suttanta was now available in the vernacular and many commentaries and sub-commentaries on Suttanta, Abhidhamma, and the Vinaya were composed in it. This not only made it easier for bhikkhus with limited linguistic skills to study the texts, but also made them readily accessible to the laity. That people in a peaceful country have more time for the study of religion is obvious and soon Myanmar would see the first Buddhist texts printed on modern printing presses. This made it possible for a great number of people to acquire texts relatively cheaply without having to pay a scribe to copy them laboriously onto palm leaves.
Politically Pagan-Min was no luckier than Bagyidaw, as he lost the provinces of Pathein (Bassein) and Yangon (Rangoon) to the British, who were ever ready to create some pretext for war. So, in 1852, the Kingdom of Ava lost access to the sea and became increasingly dependent on the colonial power. Like his father, Pagan-Min was overthrown in a palace revolt. Although not a leader of the uprising, his brother Mindon was placed on the throne. He did not execute the deposed king as was usually the case after a revolt, but allowed him to end his days in dignity.

The Colonial Administration and the Sangha

The occupation by the British forces was of utmost significance for the Sangha as the British administration did not grant the traditional protection afforded it by a Buddhist ruler. In accordance with the colonial policy established in India, that the colonial government should be strictly secular, the new lords refused to take on the role of a Buddhist monarch and accept responsibility for the enforcing of the bhikkhus' discipline. Without this, Buddhism in Lower Myanmar soon suffered and offending bhikkhus went unpunished. The colonial administration would recognise its mistake only much later, when it was too late, and when they were not able to establish control in the Sangha any longer.[48]

King Mindon

Even today King Mindon's reign (1852-1877) is surrounded by the mystique of a golden era in the minds of the Myanmar people. No war occurred during the twenty-five years of his tenure and the king himself is said to have been of gentle disposition and adverse to violence. He even declared a dislike for capital punishment which was customarily inflicted by sovereigns for the slightest disobedience or even disagreement.[49] He was not only held in esteem by his subjects, but even praised by a British envoy. The colonisers' comments on the Myanmar and their kings were usually dictated by a parochial narrow-mindedness and a simplistic view that was only widened by contact with the conquered. Therefore General Fytche's words describing King Mindon are all the more impressive: "Doubtless one of the most enlightened monarchs that has ever sat on the Burmese throne.[50] He is polished in his manner, has considerable knowledge of the affairs of state and the history and the statistics of his own and other countries. In personal character he is amiable and kind and, according to his light, religious."[51]
King Mindon transferred the capital from Ava to Mandalay, the last royal capital before the British annexation of the whole of Myanmar in 1886. In the early years of his reign, Mindon strove to improve monastic discipline. Although a system of official investigation of complaints relating to bhikkhus' misdemeanours existed, each king had to take his own initiative in re-establishing order in the Sangha.
Mindon found that the attitude of many members of the Sangha to their code of conduct was exceedingly lax. He therefore wanted all bhikkhus of his dominions to take a vow of obedience to the Vinaya rules in front of a Buddha image. He consulted the Sangharaja who convened an assembly of mahatheras, the Thudhamma Council. As opinions regarding the vow differed, the primate's disciple, Pannasami, had to deliver a religious address in support of the king's views. He reasoned that vows were also taken by the bhikkhus at the time of ordination and that if the king sincerely desired to improve the discipline in the Order, he should be supported. All agreed, and the vow was prescribed.
The greatest challenge King Mindon had to face as a Buddhist monarch was undoubtedly his duty to look after the spiritual welfare of his subjects not only in his own dominions, but also in the parts of Myanmar occupied by the British. Moreover, he and many of the leading sayadaws of his court were increasingly aware that the British were only waiting for an occasion to annex the whole of Myanmar. Mindon's army clearly would not be able to stand up to the might of the Indian colonial government. Therefore, it was not only important to support religious activities in the occupied territories but it was also essential to prepare the religion for the time when it would have to survive without the support of a Buddhist monarch.
The British had made it clear at the outset that they would not take over the traditional role of the Myanmar kings, that of protector of the Sasana. The new masters' religion, Christianity, rapidly gained influence through the missionary schools. The schools were popular because their education provided much assistance in securing a job and favor with the colonisers. Christian religious education was a compulsory part of their curriculum.
After the conquest of Lower Myanmar, many bhikkhus had fled north in order to remain within the jurisdiction of the Myanmar kings. Many monasteries in British Myanmar were left without an incumbent and whole villages were therefore bereft of the opportunity to receive religious and general education. King Mindon, aware of this situation, tried to convince bhikkhus to return to Lower Myanmar in order to serve their people. The king's efforts proved successful and many bhikkhus returned to their places of origin. But soon it became clear that without the king's ecclesiastic officials to control the discipline of the Sangha, many bhikkhus developed a careless attitude towards their code of discipline.
The Okpo Sayadaw, from Okpo between Yangon and Pago, had stopped many bhikkhus on their way to Upper Myanmar when the movements of bhikkhus out of the conquered territories was at its peak around 1855. He assembled the bhikkhus around himself teaching that the Sangha needed no protection from the secular power if it observed the rules of the Vinaya strictly. His monastery was the birth place of a movement of strict monastic discipline. He also emphasised that mental volition was what really mattered in the religion of the Buddha and that acts of worship done with an impure intention were worthless. He obviously felt that much of the Buddhist practice had become a ritual and that the essence had been lost. In addition to this, however, his movement also challenged the authority of the king's Council of Sayadaws, the leaders of the unified Thudhamma sect, when he declared their ordination was invalid due to a technicality. As a result, he took the higher ordination anew together with his followers.
The Okpo Sayadaw was not the only critic of the Thudhamma sayadaws. In Upper Myanmar, the Ngettwin Sayadaw criticized many religious practices and maintained that a radical reassesment of religious teachings was necessary. The Ngettwin Sayadaw was also a source of inspiration for the Okpo Sayadaw and other reformers. He had been the teacher of Mindon's chief queen and had also advised the king on many occasions. Interestingly, he was a driving force in a movement in Upper Myanmar that wanted to return to the fundamentals of the religion, but more radically than the Okpo Sayadaw. The Ngettwin Sayadaw, together with many other bhikkhus, left the royal city and went to live in the forest near Sagaing. He started to preach that meditation was essential for all bhikkhus and he required an aspirant to novicehood to prove that he had practiced meditation before he would ordain him. All the bhikkhus around him had to spend a period of the day in meditation and he emphasised that meditation was of much greater importance than learning. He advised lay people to stop making offerings of flowers, fruits, and candles to Buddha images, but to meditate regularly on the Uposatha days. Of course, his instructions that offerings to Buddha images were fruitless and merely dirtied the places of worship, caused considerable unhappiness with the traditional Thudhamma Council and presumably with many ordinary people. However, the Ngettwin Sayadaw never strove to form a different sect by holding a separate ordination as did the Okpo Sayadaw. His reforms were within the community and within a Buddhist society that was presided over by a king. The Okpo Sayadaw had no place for royalty in his view of the world and did not hesitate to confront the system that was still alive, though obviously doomed.
Two other important sayadaws of King Mindon's reign deserve mention: the Shwegyin Sayadaw and the Thingazar Sayadaw. The Shwegyin Sayadawalso tried to reform the Sangha and his movement is still very much alive and highly respected in Myanmar today. He had studied under the Okpo Sayadaw, but when he returned to his native Shwegyin near Shwebo in Upper Myanmar, he avoided controversy in never rebelling against the Thudhamma Council. He introduced two new rules for his bhikkhus, that they must not chew betel and consume tobacco after noon. He also maintained that the Sangha must regulate itself without help from the authority, but he never doubted the validity of the traditional ordination ceremony.
The Thingazar Sayadaw was one of the most popular of the great sayadaws of his time. He was also part of the movement to return to the basics of the teachings and greatly emphasised the importance of practice as opposed to mere scholarship. Though he was greatly honored by the king and made a member of the Thudhamma Council, he preferred spending long periods in solitude in the forest. In the numerous monasteries built for him by the royal family and the nobility of the country, he insisted on the practice of the purest of conduct in accordance with the Vinaya. However, he did not involve himself in disputes with the extreme reformers or the Thudhamma council. He became very popular through the humorous tales he told in sermons preached in his frequent travels up and down the country.[52]
King Mindon had no easy task. One section of the Sangha was pressing for far reaching reforms, yet it was the king's duty to maintain a certain continuity of the traditional ways for the benefit of the people in general. What complicated the situation was the fact that the Sangha of Lower Myanmar felt more and more independent of the Buddhist monarch and his Thudhamma council of senior mahatheras. This is illustrated graphically by the Okpo Sayadaw's declaration that the Sangha needed no regulation by the worldly power. This view gained popularity also in Upper Myanmar. Luckily, King Mindon's devotion to Buddhism was genuine and he was not deterred by the difficulties confronting him. He was determined not to allow the Sangha to split into factions that were openly opposing each other. This he achieved to some extent through careful diplomacy and through the calling of a great Synod, a Sangayana, in the royal city of Mandalay.
The Sangayana, or Buddhist Council, is the most important function of the Buddhist religion. The first Sangayana was held during the first Rains Retreat after the Parinibbana of the Buddha; the texts to be regarded as authentic were determined at this time. There had been three more Sangayanas since, according to the Theravada tradition. The council convened by the great Emperor Asoka, whose missionaries brought Buddhism to Myanmar, probably provided the most inspiration for Mindon. The Fourth Council, the one prior to Mindon's council, was held in Sri Lanka in the first century BC, at the Aluvihara near Matale, for the purpose of writing down the Tipitaka, which up to that time had been passed on orally.
King Mindon himself presided over the Fifth Buddhist Council, during which all the canonical texts were recited and the correct form was established from among any variant readings. The task took more than three years to accomplish, from 1868 to 1871. When the bhikkhus had completed their great project, the king had all of the Buddhist scriptures, the Tipitaka, engraved on 729 marble slabs. The slabs were then housed each in a separate small pagoda about three meters high with a roof to protect the inscriptions from the elements. The small shrines were built around a central pagoda, the Kutho-daw Pagoda, the Pagoda of the Noble Merit. To commemorate the great council, King Mindon crowned the Shwedagon Pagoda in Yangon with a new Hti or spire.
The Fifth Buddhist Council and the crowning of the Shwedagon Pagoda reminded all the people of Myanmar of the importance of their religion, as well as of the fact that the king and the Thudhamma Council of senior monks were still the guardians of the Sasana. The authority of the Thudhamma Council was greatly enhanced also in Lower Myanmar through the synod. Although the British had not allowed King Mindon to attend the raising of the new spire onto the Shwedagon, the crowning was a symbol of the religious unity of Myanmar which persisted in spite of the British occupation. The religion was also later to become the rallying point for the Myanmar nationalists who fought for independence from the colonisers.
King Mindon's reign produced a number of scholarly works as well as translations from the Pali. Neyyadhamma, the royal preceptor, himself wrote a sub-commentary on the Majjhima Nikaya, which had been translated by one of his disciples under his guidance. A commentary in Myanmar on the Pali Jatakas was composed by Medhavivamsa and the compiler of the Sasanavamsa, Pannasami, put his name to a great number of works. One of the queens of King Mindon requested Pannasami to write the Silakatha and the Upayakatha. His teacher asked him to compose the Voharatthabheda, Vivadavinicchaya, Nagarajuppattikatha. He also wrote a commentary on Aggavamsa's Saddaniti. Whether all these works were composed by Pannasami or whether they were composed under his supervision and control is difficult to assess. It is interesting to note that a majority of his works were composed in Pali, which was no doubt an attempt to encourage bhikkhus not to forgo Pali scholarship now that Myanmar translations were readily available. The calling of a great Buddhist council to purify the scriptures was part of this movement towards the revival of the study of the original texts.
During King Mindon's reign bhikkhus from Sri Lanka came to Mandalay on several occasions to solve difficult questions of Vinaya and to receive the bhikkhu ordination in Myanmar. After Mindon's death in 1877, his son Thibaw ascended the throne. He was weak and of feeble intellect, and his reign was short. In 1886, he lost his kingdom to the British empire and was exiled to India.
With the complete annexation of Myanmar by the British, a historical era came to an end. Theravada Buddhism developed in Myanmar over more than two millennia. The visits of the Buddha were the first brief illuminations in a country that was shrouded in darkness. The worship of the Buddha that is thought to have resulted from these visits and from the arrival of the hair relics, may have been merely part of a nature religion. The pure religion could not endure for long in a country which was yet on the brink of civilization. Later, however, the teachings of the Buddha were brought repeatedly to those lands by various people.
The visits of the Arahats sent out after Emperor Asoka's council are historically more acceptable than the visits of the Buddha. Their teachings were understood and perpetuated possibly in Indian settlements along the coast and later in communities of people from central Asia such as the Pyu. Through their contact with India, these cultural centers of the Pyu and Mon could remain in contact with Buddhism. At first the important centers of Theravada Buddhism were in northern India and later in South India and then Sri Lanka. Through repeated contact with orthodox bhikkhus abroad, the understanding of Buddhism grew ever stronger in the minds of the people of Myanmar. The religion was distorted dozens of times through ignorance and carelessness, but someone always appeared to correct the teachings with the help of the mainstays of the Sasana abroad. Gradually the role was reversed: instead of traveling abroad for advice, the bhikkhus of Myanmar became the guardians of Theravada Buddhist teaching and their authority was respected by all. Eventually, when Theravada Buddhism had long been lost to India and its future was uncertain in Sri Lanka, it found a secure home in Southeast Asia, especially in Myanmar.

Notes   

1.

The Mon are also called Talaing, but this term is considered to be derogatory. It is thought to come form Telugu, a language of South Indian origin whose script the Mon adopted.

2.

G.E. Harvey, History of Burma (London 1925; reprint 1967) pp. 5, 6.

3.

Translated by B.C. Law, The History of the Buddha's Religion (London 1952), pp. 40 ff.

4.

Bhikkhu is the term applied to a fully ordained member of the Buddha's Order.

5.

Identified as Okkalapa near Yangon. Some believe it to be modern Orissa (Utkala) on the east coast of India.

6.

Shway Yoe, The Burman (reprint: Scotland 1989), pp. 179f.

7.

Punnovada Sutta, Majjhima Nikaya I,267ff.; Theragatha, v. 70, Theragatha Atthakatha I,156ff.

8.

See entry 'Punna' in G.P. Malalasekera, A Dictionary of Pali Proper Names (PTS 1937-38).

9.

The Sasanavamsa says the Buddha stayed for seven weeks and converted eighty-four thousand beings to the Dhamma.

10.

Ashin Dhammacara, Kyaungdawya zedidaw thamain (Yangon 1978), pp. 28, 29.

11.

Harvey, History of Burma, p. 268.

12.

The Mahavamsa (reprint: London: PTS, 1980), p. 82.

13.

Kamboja, a country referred to by Emperor Asoka in his inscriptions, is generally believed to be to the west of India. It could, however, also be identical with the Cambodia of today, and it is conceivable that two Kambojas existed.

14.

Smith, Asoka's alleged mission to Pegu (Indian Antiquary, xxxiv, 1905), pp. 185-86.

15.

Eliot, Hinduism and Buddhism, I, p. 32.

16.

Mentioned in several places in the Manorathapurani, the commentary to the Anguttara Nikaya.

17.

Cf. L.P. Briggs, Dvaravati, the most ancient kingdom of Siam (JAOS, 65, 1945), p. 98.

18.

Parker, Burma with special reference to the relations with China (Rangoon 1893), p. 12.

19.

For a detailed treatment of Mahayana Buddhism in Pagan, see G.H. Luce, Old Burma Early Pagan (New York, 1969), I, p. 184ff.

20.

Ibid, I, p. 14.

21.

Cf. Maha-ummagga-jataka, No.546, The Jatakas (reprint: PTS, 1973), p. 156.

22.

Cf. Wickremasinghe, Epigraphica Zeylan., I, pp. 242-55.

23.

Culavamsa, ch.60, vv. 4-8.

24.

Luce, Old Burma Early Pagan, I, p. 79

25.

Cf. D.K. Barua, Buddha Gaya Temple, Its History (Buddha Gaya, 1981), pp. 59, 62, 63, 163, 176, 195, 244-247.

26.

Cf. Than Tun, Essays on the History and Buddhism of Burma (Arran, 1988), pp. 85ff.

27.

Cf. Luce, Old Burma Early Pagan, I, p. 74.

28.

Cf. Than Tun, op. cit.

29.

The Myanmar word for Chinese to this day is teyou or tarou which is derived from "Turk," for the Mongols are ethnic Turks.

30.

G.E. Harvey, History of Burma, p. 70.

31.

History of the Buddha's Religion, p. 74.

32.

Pali Literature of Burma (reprint: London, 1966), p. 14

33.

K.R. Norman, Pali Literature (Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1983), p. 164.

34.

Ven. A.P. Buddhadatta, in his Corrections to Geiger's Mahavamsa and Other Papers, offers an argument that there were in fact two Chapatas and that the one called Saddhammajotipala, who wrote on the Abhidhamma, probably dates from the late fifteenth century. The Sasanavamsa mentions a contemporary second Chapata who was a shameless bhikkhu.

35.

Pitaka-thamain, p. 37.

36.

See History of the Buddha's Religion, p. 95

37.

Ibid, pp. 102-104.

38.

Kalyani inscription, Epigraphica Birmanica, Vol. III#, Pt. 2, pp. 220-21.

39.

Ibid, p. 249.

40.

A bhikkhu who kills a human being, has sexual relations, falsely claims to have attained superhuman achievements, or steals automatically ceases to be a bhikkhu and therefore even a layman can take his robes away.

41.

The forty-four Myanmar bhikkhus were ordained in Sri Lanka in a water sima, a place of ordination floating on the water, on the Kalyani river. The first ordination hall built by Dhammazedi near Pegu was therefore called the Kalyani Sima and the Sinhalese ordination the Kalyani ordination. Ibid, p. 249.

42.

Niharranjan Ray, Theravada Buddhism in Burma, p. 212.

43.

Sangharaja is a position created by the king. The holder of the title is appointed by the monarch. It is the highest position as far as influence at the court is concerned as the king will consult the Sangharaja in most religious matters. The Sangharaja was usually assisted in his duty by a body (similar to a cabinet) of other senior bhikkhus also chosen by the monarch.

44.

For more information on his work, see Bode, Pali Literature of Burma, pp. 79-82.

45.

Bhikkhus of differing linguistic background used to communicate in Pali. Even today a visiting Thai bhikkhu will speak with his Burmese brethren in the language of the scriptures.

46.

The Ramannadesa is Lower Myanmar, the Mon country.

47.

For a full discussion of the relation between the Tha-tha-na-wun-tha-lin-ga-ya-kyan and Pannasami's Sasanavamsa, see Victor B. Lieberman, A New Look at the Sasanavamsa (S.O.A.S Bulletin, Vol. 39, 1976), Pt. 1, p. 137.

48.

In the political struggle for independence the bhikkhus of Myanmar played a significant role. Political activity is, of course, not normally admissible for a bhikkhu. However, as the British administration had failed to fulfill its duties towards Buddhism and the religion was in decline, the bhikkhus felt they had to oppose the government in order to save their culture. When the government suddenly wanted to re-establish authority to keep the bhikkhus in their monasteries, their effort lacked credibility and authority and was not heeded. The colonial government had to resort to imprisoning bhikkhus in ordinary civilian prisons, but it was too late to break the movement of civil disobedience of the young activists, including the bhikkhus.

49.

In times of peace kings would use a eulogistic formula instead of giving the order for execution, like "I do not want to see his face ever again." In times of war the orders were clearer. Sometimes even bhikkhus were executed. Mahadhammarajadhipati (1733-52), for instance, executed the Sangharaja and a Brahman because an important Buddha image was stolen. See The Glass Palace Chronicles (Hmannan I, 376).

50.

It was the considered policy of the Indian colonial government to portray the Myanmar kings as cruel villains. It annexed Upper Myanmar under the pretext of liberating a people who were oppressed by an ineffective government, much in the fashion of the Soviets liberating Eastern Europe and Afghanistan. After the annexation of Upper Myanmar, British publications describing the excesses of King Thibaw's court and the relief of the liberated people amounted to a propaganda campaign.

51.

Fytche, A. Burma, Past and Present (London, 1878).

52.

Cf. Maung Htin Aung, Burmese Monk's Tales (New York & London, 1966).

Select Bibliography   

Original Sources

Glass Palace Chronicle of the Kings of Burma.

Partly translated by U Pe Maung Tin and G.H. Luce. Oxford University Press 1923.

Pagan, Chronique du Palais de Christal.

By Cerre, P.H. and F. Thomas. Editions Findakly. France 1987.

Sasanavamsa.

Translated by B.C. Law: The History of the Buddha's Religion. London 1952.

Recueil des Inscription du Siam.

Part II. G. Coedes.

Mahavamsa.

Translated by Wilhelm Geiger. London: PTS, 1912. Reprint 1980.

Culavamsa.

Translated by Wilhelm Geiger. London: PTS, 1929. Reprint 1973.

Dipavamsa.

Translated by Hermann Oldenberg. Reprint: New Delhi 1982.

Secondary Sources

Barua, Beni Madhab.

Asoka and His Inscriptions. Reprint: Calcutta 1968.

Barua, D.K.

Buddha Gaya Temple: Its History. Buddha Gaya 1981.

Bechert, Heinz.

Buddhismus, Staat und Gesellschaft. 3 vols. Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1973.

Bode, Mabel Haynes.

The Pali Literature of Burma. Reprint: London 1966.

Collis, Maurice.

The Land of the Great Image. Reprint: Bristol 1946.

Eliot, (Sir) Charles N. E.

Hinduism and Buddhism: An Historical Sketch. 3 vols. London 1921. Reprint 1957. See especially Vol. III, "Buddhism Outside India."

Edwardes, Michael.

A Life of the Buddha. London 1959.

Fytche, A.

Burma, Past and Present. 2 vols. London 1878.

Halliday, R.S.

The Talaings. Rangoon 1917.

Law, Bimala Churn.

A History of Pali Literature. 2 vols. Reprint: Delhi 1983.

Luce, Gordon H.

Old Burma, Early Pagan. 3 vols. New York 1969-70.

Maung Htin Aung.

Burmese Monk's Tales. New York and London 1966.

Maung Htin Aung.

The Stricken Peacock. The Hague 1965.

Niharranjan, Ray.

Theravada Buddhism in Burma. University of Calcutta 1946.

Norman, K.R.

Pali Literature. Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1983.

Phayre, A.P.

History of Burma. London. 1883-84. Reprint 1967.

Than Tun.

Essays on the History and Buddhism of Burma. Arran 1988.

Thomas, E.J.

The Life of the Buddha As History and Legend. London 1949.

Shway Yoe (G. Scott).

The Burman. Reprint: Scotland 1989.

Stargardt, Janice.

The Ancient Pyu of Burma. Vol. I. Cambridge 1990.